افغانستان سال هاست به عنوان یک کشور دارای بیشتر آمار مهاجر در جهان شناخته می‌شود. سال‌ها جنگ و ناامنی، بی‌ثباتی و فقر و بیکاری از عوامل عمده مهاجرت مردم افغانستان به کشورهای دور و نزدیک به حساب می‌آید.
با روی کارآمدن دوباره طالبان در قدرت و بحران‌های عمیقی که دامنگر کشور شد، موج مهاجرت افغانستانی‌ها نیز بیش از هر زمانی گسترش یافت که تاهنوز هم ادامه دارد.
به تازگی انستیتوت بین‌المللی پالیسی مهاجران در گزارشی اعلام کرده که افغان‌ها بخش بزرگی از مهاجران در جهان را تشکیل می‌دهند. طبق آمار این انستیتوت، تا اواسط سال ۲۰۲۴ رقم مهاجران در جهان به ۳۷.۸ میلیون نفر افزایش یافته که ۱۶ درصد آن را مهاجران افغانستانی تشکیل می‌دهند.
انستیتوت پالیسی مهاجران با بیان این که تقریباً از هر 6 مهاجر، نزدیک به یکی از آنها از افغانستان است افزوده که آنها از جنگ‌های چند دهه داخلی و آزار و اذیت‌ها پس از سقوط حکومت گذشته فرار کرده‌اند.
به گفته این انستیتوت، از ۶٫۱ میلیون مهاجر افغانستانی در جهان، نزدیک به ۹۰ درصد در کشورهای همسایه افغانستان یعنی ایران یا پاکستان زندگی می‌کنند.
نگرانی از موج مهاجرت افغانستانی‌ها درحالی جریان دارد که در این سوی دیگر هیچ‌گونه تدابیر و راه حل بنیادینی در داخل افغانستان برای حل این بحران دیده نمی‌شود.
با این که موضوع مهاجرت و آوارگی مردم افغانستان هم‌اکنون تبدیل به یک معضل بزرگ و پیچیده بین‌المللی شده حکومت طالبان اما رسیدگی به این معضل را در اولویت خویش قرار نداده و صرفا با برخی اقدامات سطحی و فوری در صدد حل مشکل بوده است.
این درحالی است که جامعه بین‌المللی از مهاجرت طولانی و گسترده افغان‌ها سال هاست نوعی خستگی و درماندگی را احساس می‌کند و منتظر یک راه حل اساسی در این میان است.
درحالی که افغانستانی‌ها بزرگ‌ترین جمعیت مهاجران جهان را شکل می‌دهند در این سوی دیگر، برخی ناظران بر این عقیده‌اند که اگر بی‌ثباتی سیاسی، نابسامانی اقتصادی و به تبع آن فقر و بیکاری در افغانستان دوام داشته باشد، مهاجرت از کشور هم روز به روز افزایش خواهد یافت.
آنها پیشنهاد می‌کنند که برای حل این معضل پیش از همه باید تغییرات اساسی در ابعاد سیاسی و اقتصادی در کشور صورت گیرد و عوامل داخلی موثر بر مهاجرت افغانستانی‌ها از این دو جهت مرفوع شود.
با توجه به این که عوامل عمده مهاجرت افغانستانی‌ها به بی‌ثباتی‌های سیاسی، فروپاشی‌ها و آمد و رفت گروه‌های سیاسی در هرم قدرت و همچنان بخش مهم دیگر به موضوع چالش‌های اقتصادی و گراف بلند فقر و بیکاری در کشور بر می‌گردد، بنا ضروری به نظر می‌رسد که مسولان سیاسی، نخبگان، سازمان ملل و همه قدرت‌ها و عناصر ذیدخل در سمت‌وسو دهی به قضایای سیاسی افغانستان، بحث تشکیل یک دولت ملی و مردم سالار با جدیت دنبال کنند و برای نهادینه‌سازی آن تلاش و تمرکز کنند.
توقف موج فعلی مهاجرت در خاستگاه آن در شرایط حاضر با ایجاد نظم سیاسی و همه‌شمول و نیز با رونق کسب‌وکار و بازار اشتغال در داخل کشور ممکن به نظر می‌رسد و از همین طریق است که مردم به آینده دلگرم و نیز لقمه نانی برای خوردن پیدا خواهند کرد؛ در غیر آن بحران مهاجرت افغانستانی‌ها همچنان به عنوان یک معضل جدی برای جامعه بین‌المللی باقی خواهد ماند.