نگاهی به سفر رئیس جمعیت علمای پاکستان به افغانستان؛ «مولانا فضل الرحمن» در پی چیست؟

سفر هفته گذشته مولانا فضل الرحمن، رئیس جمعیت علمای پاکستان بازتاب گسترده‌ای در داخل و خارج از افغانستان داشت. این سفر که درحالی صورت گرفت که طی ماه‌های پسین تنش‌ها میان کابل و اسلام به صورت کم پیشینه افزایش یافته است. آنچه در این میان بیشتر مورد توجه افکار عمومی بوده، نقش مولانا فضل الرحمن است که در شرایط خاصی به کابل سفر کرده و با رهبر و مقامات بلندپایه این گروه در خصوص مسایل گوناگون دیدار و گفت‌وگوهایی داشته است!
مولانا فضل الرحمن کیست؟
«مولانا فضل الرحمان» سیاستمدار و عالم دینی پاکستانی است که اکنون در سِمت ریاست جمعیت علمای این کشور قرار دارد. وی از سال‌های ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۸ عضو مجمع ملی این کشور بود و همزمان از ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ به عنوان رهبر اپوزیسیون نیز فعالیت کرده است.
مولانا فضل الرحمن مدرک فوق لیسانس/ماستری خود را در زمینه مطالعات اسلامی از دانشگاه الازهر مصر دریافت کرده است.
معمولا در محافل سیاسی و رسانه‌ای از وی به عنوان یک سیاستمدار طرفدار طالبان نام برده می‌شود. برخی کارشناسان حتی او را «پدر معنوی» طالبان، پس از مولانا سمیع الحق، رئیس پیشین جمعیت علمای پاکستان می‌خوانند که در سال ۱۳۹۷ ه. ش در شهر راولپندی از از سوی افراد مسلح از پای درآمد.
مولانا فضل الرحمن به عنوان عالم پرنفوذ پاکستانی در قضایای سیاسی این کشور نیز همواره تاثیرگذار بوده است. وی از جمله در تحولات پسین پاکستان در مواردی انتقادات تندی علیه حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان داشته است. فضل الرحمن در سال ۲۰۱۳ رای دادن به این حزب را از نظر شرعی حرام و شخص عمران خان، نخست وزیر پیشین پاکستان را به وابستگی به غرب و لابی‌های یهود متهم کرد.
سفر پرحاشیه فضل الرحمن به افغانستان
مولانا فضل الرحمن جدا از مسایل داخلی پاکستان در مسایل مرتبط به سیاست‌ها و حوزه نفوذ اسلام آباد در منطقه نیز به عنوان فردی تاثیرگذار شناخته می‌شود. برخی دیدگاه‌های تند رئیس جمعیت علمای پاکستان در خصوص قضایای افغانستان هرازگاهی واکنش منتقدان افغان را هم در پی داشته است.
سفر اخیر مولانا فضل الرحمن به افغانستان اما درحالی صورت می‌گیرد که طی ماه‌های پسین تنش‌ها میان کابل و اسلام به شکل کم سابقه افزایش یافته و دو طرف اتهامات زیادی را متوجه یکدیگر کرده اند.
هرچند منابع رسمی پاکستان این سفر مولانا فضل الرحمن را «شخصی» عنوان کرده و گفته‌اند وی از اسلام آباد نمایندگی نمی‌کند، اما گذشته از موضع گیری‌های اعلامی و دیپلماتیک اسلام آباد، سفر وی تا حد زیادی بی‌ارتباط به تنش‌های اخیر میان طالبان و پاکستان نیست.
مولانا فضل الرحمن هم در جریان این سفر به رسانه‌ها گفت که به هدف «میانجیگری» میان کابل-اسلام آباد و «از میان برداشتن سوء تفاهم‌ها میان دو کشور و جستجوی راه‌های همکاری در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، تجارتی و پیشرفت دو طرف» به کابل سفر می‌کند. این اظهارات وی نشان می‌دهد که سفر وی به احتمال زیاد با چراغ سبز پاکستان و بویژه سازمان استخبارات آن کشور همراه است.
از سوی هم، استقبال گرم مقامات بلندپایه طالبان از مولانا فضل الرحمن و نیز دیدار وی با ملا هبت الله رهبر این گروه از مواردی دیگر بودند که در بازتاب گسترده رسانه‌ای آن تاثیرگذار بود. ظاهرا پس از محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر، مولانا فضل الرحمن دومین مقام برجسته خارجی است که برای دیدار آن‌ها میانجیگری شده است.
با این همه، به نظر می‌رسد ظاهرا اسلام آباد از سیاست حکومت طالبان در برابر مخالفان نظامی پاکستان و از جمله «تی‌تی‌پی» و برخی مواضع دیگر طالبان، نارضایتی دارد و اکنون می‌کوشد با پادرمیانی مولانا فضل الرحمن و استفاده از نفوذ «معنوی» وی، تغییری در این زمینه‌ها ایجاد شود.