افغانستان په نړیوالو مرستو تکیه کوي

د طالبانو د رژیم له نسکوریدو وروسته په ۲۰۰۱ او بیا په ۲۰۲۱ کال کې له افغانستان سره نړیوالې مرستې د بشري اړتیاوو په برابرولو کې مهم رول لوبولی دی. دا مرستې په عمده توګه د روغتیا او درملنې، تعلیم، د زیربناوو پراختیا په برخو کې ویشل شوي دي. نړيوالو سازمانونو او بېلابېلو هېوادونو د افغانستان د خلکو د ژوندانه د ښه والي او په هېواد کې د ثبات د ټينګښت په موخه پراخې هڅې کړې دي. په هرصورت، د طالبانو د بیرته واک ته رسیدو وروسته، د نړیوالو مرستو وضعیت خورا بدل شو. د بشري حقونو د سرغړونو او د ښځو او نجونو د حقونو په اړه د سختو محدودیتونو په اړه د جدي اندیښنو له امله، نړیوالې ټولنې ډېرې مالي او اقتصادي مرستې بندې کړې. دې کړنې په تېره بیا هغه مهال چې طالبان له نړیوالو مالي سرچینو بې برخې شوي وو، د دې ډلې وړتیا یې د هېواد د چلولو او د خلکو د لومړنیو اړتیاوو د برابرولو په برخه کې جدي اغېزه وکړه. په دې حالت کې افغانستان تر ډېره پر نړیوالو مرستو متکي دی. پخوا د افغان حکومت شاوخوا ۷۵ سلنه بودیجه له بهرنیو مرستو ورکول کېده او له وروستیو پرمختګونو سره دا انحصار په ډراماتیک ډول زیات شوی دی. مالي منابعو ته د لاسرسي نشتوالی او په پایله کې رامنځته شوی اقتصادي بحران، په ځانګړې توګه د زیان منونکو کورنیو لپاره، په ټولنه کې د فقر او نابرابرۍ د زیاتوالي لامل شوی دی. دا وضعیت نه یوازې دا چې د کورنیو بنسټونو او ملي ظرفیتونو له کمزوري کولو سره مرسته کوي، بلکې د دې لامل کېږي چې افغانستان د خپلو اړتیاوو د پوره کولو لپاره پر خپلو سرچینو او ظرفیتونو د تکیه کولو پر ځای په دوامداره توګه پر بهرنیو مرستو تکیه وکړي. د دې انحصار د کمولو لپاره، افغانستان باید هراړخیز او پرمختیایي حل لارې غوره کړي. په زیربناوو کې پانګونه، د خصوصي سکتور پیاوړتیا او د کاري فرصتونو رامنځته کول د هغو اقداماتو څخه دي چې کولی شي د هیواد د اقتصادي او ټولنیز وضعیت په ښه کولو کې مرسته وکړي. دغه راز له نړيوالې ټولنې سره د اړيکو ښه کول او د بشري حقونو او د ښځو د حقونو د تامين لپاره هلې ځلې کول د نړيوالو مرستو د جلب او اقتصادي پرمختګ لامل ګرځي. په دې توګه افغانستان کولای شي د اقتصادي او ټولنیزې خپلواکۍ پر لور حرکت وکړي او د مرستو له پرله پسې انحصار څخه ځان خلاص کړي. دا هدف نه یوازې دا چې د افغانستان د راتلونکو نسلونو لپاره د ښې راتلونکې د برابرولو لپاره اړین دی، بلکې د سولې او ټولنیز عدالت د رامنځته کېدو لامل هم کېږي.