کشور ایران و افغانستان در سده اخیر بستر تحولات متعددی بوده اند، از ورود و خروج نیروهای خارجی تا تغییر و تحولات بنیادی در حکومت که ریشه آن ها به دو عامل اصلی، کودتا با دخالت قدرت های خارجی و انقلاب های مردمی بازمیگردد.
اما در ایران، شاید بتوان از نهضت مشروطه به عنوان اولین انقلاب در ایران یاد کرد زیرا که نقطه عطف مهمی در تاریخ ایران محسوب می‌شود و موجب تغییراتی بنیادین در نحوه حکومت‌داری گردیده و به تدوین اولین قانون اساسی انجامید.
پس از پایان حکومت سلسله قاجاریه بر ایران با برکناری احمدشاه قاجار که آخرین پادشاه این دودمان محسوب می شد، مجلس مؤسسان وقت ایران، رضا پهلوی را به عنوان پادشاه ایران منصوب نمود.
اما چندی نگذشت که در جریان جنگ جهانی دوم با اشغال ایران توسط نیروهای متفین و با دخالت مستقیم بریتانیا، رضا شاه پهلوی از حکومت عزل و فرزند وی محمد رضا پهلوی به جای پدر به تخت پادشاهی تکیه زد.
اما مردم ایران که در بسیاری از تحولات مهم این کشور به حاشیه رانده شده و از دخالت قدرت های خارجی به ستوه آمده بودند، همواره به دنبال کسب استقلال و جایگزینی نظامی غیر از نظام های وابسته به قدرت های خارجی بودند، از همین رو ارتباط آنان با اقشار روحانیت روز به روز افزایش پیدا کرد زیرا روحانیون در ایران همواره در خط مقدم مبارزه بر علیه استبداد به سر میبردند.
سرانجام در سال ۱۳۵۷ هجری شمسی، مردم ایران توانستند با رهبری آیت الله سید روح الله موسوی خمینی به کلی نظام شاهنشاهی در ایران را ساقط نموده و در تدارک نظامی جدید بر آیند.
امام خمینی در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به نقش مردم در پیروزی انقلاب، رای مردم را به عنوان میزان برای تشکیل حکومت آینده اعلام نمودند و در دوازدهم فروردین ۱۳۵۸ یعنی تقریبا دو ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رفراندوم سراسری در ایران برگزار شد و مردم به پای صندوق های رای آمدند و در نهایت با موافقت بیش از ۹۸ درصد مردم با نظام جمهوری اسلامی، این نظام در ایران شکل گرفت و کشور ایران رسما از نظام شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی تغییر کرد.
اکنون پس از گذشت بیش از چهل سال از تشکیل نظام جمهوری اسلامی در ایران، این کشور به یکی از قدرتمندترین و مؤثرترین کشورهای منطقه غرب آسیا تبدیل شده است به نحوی که در کنار روسیه و چین، تبدیل به یک رقیب اصلی برای آمریکا و متحدانش در غرب و شرق به حساب می آید.
این در حالی است که پیش از انقلاب اسلامی ایران و همزمان با آن و حتی پس از آن، انقلاب های مردمی زیادی در منطقه و جهان شکل گرفت اما شاید بتوان به جرات، چنین ادعا کرد که با وجود تمام فشارهایی که در طول چهار دهه از سوی غرب و تا حدودی شرق، به ایران وارد شده است، این انقلاب از تمام انقلاب های معاصر و پیش از خود با شتاب بیشتری به سمت پیشرفت و اقتدار در حرکت می باشد.
شاید مهمترین علت این حرکت پرشتاب انقلاب اسلامی ایران در مقایسه با سایر انقلاب های دیگر در نقاط مختلف جهان را بتوان در چهار مورد خلاصه کرد، که عبارتند از؛
۱ـ نقش رهبری در هدایت و ترسیم اهداف انقلاب.
۲ـ اتکای حداکثری انقلاب اسلامی ایران به مردم.
۳ـ وحدت مردم در حمایت حداکثری از انقلاب و رهبری.
۴ـ دین محوری و تطبیق سیاست مردم سالاری دینی در نظام اسلامی.
موارد مذکور از فاکتورهایی هستند که می توان گفت از مهمترین عوامل استحکام پایه های نظام جمهوری اسلامی ایران به شمار آمده و فقدان هرکدام از آنان به منزله تخریب یک رکن اساسی انقلاب به شمار می رود.
در مقابل اما سایر انقلاب های جهان که به نحوی منجر به استحاله یا مصادره شده و بسیاری از آنان با شکست کامل روبرو شدند به نحوی فاقد یک یا چند و یا حتی تمام ارکان فوق بوده اند.
اما کشور افغانستان که بیشتر تحولات آن به لحاظ تاریخی دارای همزمانی با تحولات جمهوری اسلامی ایران میباشد، اکنون در مقایسه با این کشور در شرایط بسیار وخیمی به سر می برد و به جرات میتوان گفت فقدان ارکان مذکوره در نظام هایی که در افغانستان روی کار آمدند، اصلی ترین دلیل وخامت اوضاع کنونی در کشور به شمار می آید.
مردم غیور افغانستان با شکست قدرتمندترین نظام سیاسی جهان یعنی شوروی سابق، گام بلندی در کسب استقلال و تبدیل شدن به یکی از قدرت های منطقه برداشتند، اما نبود رهبری آگاهانه، عدم وحدت مردم و نهایتا جنگ های داخلی بر سر قدرت، روزگار مردم افغانستان را به سمت بحران کنونی به پیش برد.
پس از اشغال افغانستان توسط ناتو و آمریکا و استقرار نظام جمهوریت نیز به دلیل عدم نقش آفرینی مردم و نبود وحدت در میان احزاب و گروه های سیاسی و منفعت طلبی رهبران سیاسی و انفعال رهبران دینی موجب شد تا نظام جمهوریت در کشور به مدت دو دهه و در شرایط کاملا متکی و وابسته به قدرت های خارجی، دوام آورد و پس از جنگی طولانی قافیه را به امارت طالبان ببازد.
اکنون با تسلط طالبان بر کشور، باز هم متاسفانه شاهد فقدان ارکان اساسی چهارگانه در نظام افغانستان هستیم، زیرا مردم به کلی از نقش آفرینی در حوزه های مختلف سیاسی و اجتماعی به حاشیه رانده شدند و رهبری واحد در اداره کشور وجود ندارد و اگر هم شخصی به عنوان رهبر معرفی شده است، فاقد حمایت مردمی و حتی فاقد حمایت کامل از سوی عوامل دخلی حکومت می باشد.
از سوی دیگر نظام امارت اسلامی در هیچ جای جهان به رسمیت شناخته نشده و ادامه روند کنونی نه تنها به نفع مردم افغانستان نخواهد بود بلکه تجربه نشان داده است، تشدید بحران های سیاسی و اقتصادی، در نهایت منجر به فروپاشی نظام های بدون پشتوانه مردمی خواهد شد.
بنابراین میتوان گفت که شکست آمریکا در افغانستان به مثابه شکست شوروی سابق، فرصت مناسبی را برای تحول بنیادی در کشور فراهم آورده است و حاکمان فعلی اگر به واقع، دلسوز منافع مردم بوده و دغدغه پیشرفت کشور را در سر دارند باید به سوی مردم روی آورند و نظام مردم سالاری دینی را روی دست بگیرند که متشکل از دو اصل جمهوریت و اسلامیت است، یعنی نقش آفرینی مردم با هدف تحقق احکام اسلامی در جامعه با تعیین نظام جمهوری اسلامی و تجربه انقلاب ایران به خوبی نشان داده است که چنین نگرشی، چه پیشرفت هایی را به دنبال دارد.
