این برنامه رابه صورت کامل اینجا ببنید

برنامه تلویزیونی “پالس” – ناگفته‌هایی از علامه سید اسماعیل بلخی

در سالگرد ۵۷امین سالروز شهادت علامه سید اسماعیل بلخی، برنامه‌ای تاریخی و تحلیلی از شبکه “معمار تی‌وی” پخش شد. این برنامه با عنوان “ناگفته‌ها از علامه بلخی” با حضور دکتر سیده شکوفه اکبرزاده (نوه علامه بلخی)، دکتر سید اسحاق شجاعی (نویسنده و پژوهشگر) و با اجرای دکتر راحل موسوی، به بررسی شخصیت، اندیشه‌ها، مبارزات سیاسی و میراث فرهنگی علامه بلخی پرداخت.

علامه سید اسماعیل بلخی کیست ؟

علامه بلخی یکی از برجسته‌ترین چهره‌های مبارزه با استبداد در افغانستان بود. سیّد اسماعیل بلخی در قریهٔ سرپل واقع در ولسوالی بلخاب، ولایت سرپل زاده شد. برخی ولادت وی را در سال ۱۲۹۵، و برخی ۱۲۹۹ (خورشیدی)، گفته‌اند و ۲۴ تیر ۱۳۴۷ ه.ش به شهادت رسید. وی در طول عمر کوتاه خود (۴۶ سال) بیش از ۳۴ سال را در مبارزه با رژیم‌های استبدادی سپری کرد. این مبارزه شامل دوران زندان، فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی و همچنین نوشتن شعرهایی بود که مانند یک منیفست سیاسی، مملو از نهی از ظلم، تأکید بر وحدت ملی و دعوت به عدالت و آزادی بود.

اهداف اصلی مبارزات علامه بلخی

در گفت‌وگوی تاریخی برنامه، دکتر شجاعی درباره اهداف اصلی مبارزات علامه بلخی گفت:

• آزادخواهی: علامه بلخی یک آزادی‌خواه سرسخت بود. در تمامی آثارش، به ویژه شعرها و سخنرانی‌هایش، مبارزه با استبداد و خواهش برای آزادی مردم برجسته است.
• وحدت ملی: علامه بلخی به خوبی متوجه بود که یکی از ابزارهای اصلی حکومت‌های استبدادی، ایجاد تفرقه بین مردم بر اساس قومیت، زبان و مذهب است. او همواره فریاد وحدت را بلند کرد.
• عدالت‌خواهی: علامه بلخی یک جنبش عدالت‌محور را در افغانستان آغاز کرد. وی معتقد بود که بدون عدالت اجتماعی، هیچ پیشرفتی ممکن نیست.

شعر علامه بلخی، سلاحی فرهنگی

دکتر اکبرزاده درباره شعرهای علامه بلخی گفت:

• شعرهای علامه بلخی بیشتر از لحاظ محتوا تأثیرگذار بودند. بسیاری از شعرهایش در زندان سروده شده و حتی در کاغذهای پاره، صابون، پاکت چای و… نوشته شده بود.
• علامه بلخی نمی‌توانست شعرهایش را ویرایش کند، اما با این وجود، شعرهایش بسیار الهام‌بخش بودند. دلیل این الهام‌بخشی، این بود که علامه از زبان مردم سخن می‌گفت و درد آنها را برجسته می‌کرد.
• شعرهای بلخی مانند “زخون بنویس بر دیوار ظالم که آخر سیل این بنیاد خونه است”، امروزه بیشتر به عنوان شعارهای انقلابی تلقی می‌شوند تا تنها یک اثر ادبی.

علامه بلخی، بنیانگذار جنبش عدالت‌خواهی

دکتر شجاعی در پاسخ به این سؤال که آیا علامه بلخی را می‌توان بنیانگذار سیاست عدالت‌محور در تاریخ افغانستان دانست، گفت:

• من تردیدی ندارم که جنبش عدالت‌خواهی در افغانستان از علامه بلخی آغاز شد. وی یک مبارز واقعی بود که از زندان تا میدان مردم، درد جامعه را احساس کرده و به دنبال راه‌حل بود.
• اگر چه برخی معتقدند که علامه بلخی حزبی به نام “ارشاد اسلامی” در هرات تأسیس کرده است، اما بر اساس تحقیقات من، چنین چیزی وجود نداشته است. بلکه وی یک جنبش فرهنگی و سیاسی را در جامعه آغاز کرد.

چرا علامه بلخی از طرف جامعه تنها گذاشته شد؟

دکتر اکبرزاده در پاسخ به این سؤال گفت:

• مردم در آن زمان آگاهی لازم را نسبت به مبارزات علامه بلخی نداشتند. با این وجود، زمانی که علامه بلخی دستگیر شد، جمعیتی حدود چهار هزار نفری در هرات در اعتراض به دستگیری او تظاهرات کردند.
• اما به دلیل فضای خفقانی و سکوت روشنفکران، نهضتی که علامه بلخی آغاز کرده بود، پس از شهادتش متوقف شد.

پیام علامه بلخی برای نسل امروز

در پایان برنامه، از مهمانان خواسته شد که یک وصیت یا پیام از علامه بلخی برای نسل جوان امروزی افغانستان بیان کنند:

• دکتر اکبرزاده: علامه بلخی همواره بر اتحاد، علم‌آموزی و بیداری فرهنگی تأکید داشت. وی معتقد بود بدون وحدت و عدالت، هیچ پیشرفتی ممکن نیست.
• دکتر شجاعی: من دو بیت از شعر علامه بلخی را می‌خوانم که بهترین پیام ایشان برای نسل جوان است:

جوانان در قلم رمز شفا نیست
دوای درد استبداد خون است

ز خون بنویس بر دیوار ظالم
که آخر سیل این بنیاد خون است

در پایان، مجری برنامه از هر دو مهمان تشکر کرد و امیدواری کرد که این برنامه موجب بیداری بیشتر و آگاهی عمیق‌تر جامعه نسبت به میراث فرهنگی و سیاسی علامه بلخی شود.

منبع: برنامه تلویزیونی “پالس”، شبکه “معمار تی‌وی”، 27 سرطان ۱۴۰4