اجرای حق‌آبه ایران از رود هیرمند، دغدغه دیپلماسی تهران و کابل

حسن کاظمی قمی نماینده ویژه ایران در امور افغانستان، در مصاحبه ای گفته است که یکی از دغدغه های دستگاه دیپلماسی ایران و سایر دست اندرکاران که در حوزه افغانستان فعالیت دارند، موضوع اجرایی کردن حق آبه ایران از رود هیرمند است. براساس معاهده ۱۳۵۱ هجری شمسی که یک معاهده بین المللی است و در چارچوب آن باید در سال هایی که سال آبی است به میزان ۸۲۰ میلیون متر مکعب از آب هیرمند به سمت ایران بیاید و طرف افغانستانی نیز به این مسئله متعهد است. این مسئله به عنوان یک اولویت در دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجه ایران در موضوع افغانستان است.

اما در سال گذشته، با ساخت سد کمال خان توسط دولت پیشین افغانستان، جریان آب هیرمند به شدت کاهش یافته است. فقط ۲۷ میلیون مترمکعب آب به سمت ایران رسیده است که نسبت به حق آبه تعیین شده، شکاف عمیقی را نشان می دهد. علاوه بر آن، حدود ۲ میلیارد مترمکعب آب به دلیل نقص فنی و ساختاری سد کمال خان، به منطقه شوره زار گودزره رفته است که این منطقه شوره زار است و آب در آنجا تبخیر می شود. این اتفاق باعث تلف آب و آسیب به محیط زیست شده است.

طالبان که از ماه اوت سال گذشته به قدرت رسیده اند، در برخی اظهارات خود، به پایبندی به معاهده آب هیرمند تأکید داشته و قول داده اند که به زودترین فرصت مشکلات فنی و ساختاری سد کمال خان را حل خواهند کرد. همچنین، طالبان با نماینده ویژه ایران در امور افغانستان دیدار و گفتگو داشته و روابط دوجانبه را مورد بحث قرار داده اند.

کاظمی قمی خاطر نشان کرد که ما بارها به طالبان گفتیم که متخصصینی که روی این سد کارمی کند به گونه ای عمل می کنند که خلاف وعده حاکمیت است. این متخصصان همچنان با مقامات حکومت پیشین و دولت های خارجی در ارتباط هستند. لذا حاکمیت افغانستان، نیت آب دادن به ایران را دارد اما به دلیل عملکرد متخصصان سد، این اتفاق عملی نشده است.

ایران و افغانستان بارها تاکید کرده اند که روابط دوجانبه خود را بر پایه همسایگی، همکاری و منافع مشترک توسعه خواهند داد. اما تنش آبی بین دو کشور همچنان چالش بزرگی را به وجود آورده است. برخی کارشناسان معتقدند که تغییرات اقلیمی، خشکسالی و مدیریت نامناسب منابع آبی باعث تشدید این تنش شده است.

مساله تامین حقابه ایران موضوعی است که میان حاکمیت ایران و افغانستان به امضاء رسیده است و باید بر اساس تعهدات بین المللی به آن عمل شود. انتظار می‌رود طالبان با اقدام سازنده و پیگیری‌های مجدانه بر تسریع عملیاتی شدن این قرارداد اهتمام نماید؛ زیرا حسن همجواری از اولویت‌های دو کشور بوده و همواره برآن تاکید شده است.