د طالبانو په حکومت کې د ګوندونو دریځ او سیاسي ګډون

طالبانو اعلان کړی چې په هېواد کې د ګوندونو سیاسي فعالیت په بشپړ ډول منع دی، ځکه ګوندونه شرعي اساس او ګټه نه لري او خلک یې هم نه غواړي. طالبان په دې باور دي، چې دوی ټول قوانین د «اسلامي شریعت» له مخې وضع کړي، چې د افغانستان په تاریخ کې بې سارې دی. د طالبانو په بیا تاسیس سره د هیواد سیاسي نظام په بشپړه توګه بدل شو او د ټولو سیاسي ګوندونو فعالیت بند شو. که څه هم په کابل کې د طالبانو د واکمنۍ په لومړۍ دوره کې خلک او هم سیاسي ګوندونه په دې پوه شوي وو چې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې په نظام کې د دوی فعالیت او ګډون ناشونی دی، خو په دویمه دوره کې دوی فکر کاوه چې طالبان به د تجربې او نوې تګلارې په ترلاسه کولو سره د ځینو ګوندونو فعالیت ته اجازه ورکړي چې په تېر حکومت کې یې اغېزمن حضور نه درلود؛ خو د ګوندي فعالیتونو په بشپړ بندیز سره دغه خوشبیني هم له منځه ولاړه. که څه هم په تیرو وختونو کې د ځینو ګوندونو ریکارډ ښه او د منلو وړ نه و، دا د ټولو ګوندونو د فعالیتونو د منع کولو دلیل نه شي ګڼل کیدای. ګوندونه په هر نظام کې ګټورې دندې لري. په معاصره نړۍ کې ګوندونه په ټولنو کې ارزښتناک رول لوبوي او د ولسي دولتونو لومړنی شرط د ګوندونو شتون او په سیاسي ډګر کې د هغوی ګډون دی. ګوندونه چې د سیاسي مشارکت پراخول، مشروعیت ورکول، د عامه پالیسیو جوړول، د خلکو سیاسي زده کړه، سیاسي ټولنیز کول او د اشرافو او فعالینو جذبول په شمول د ډیرو دندو سره کولای شي د ټولنې په عامه او سیاسي ژوند کې د پام وړ اغیزه ولري. خو په افغانستان کې د ګوندونو له بندیز سره به خپلې ټولې ګټورې دندې له لاسه ورکړي. په هیواد کې د سیاسي فعالیت ممانعت پدې معنی دی چې خلک نور د هیواد په اداره کې ځای نه لري او یوازې حکومت دی چې د هیواد اداره څنګه اعلانوي او پلي کوي. د دې ادعا ثبوت په هېواد کې د اساسي قانون نشتوالی دی. طالبانو د اساسي قانون په لغوه کولو سره وښودله چې یوازې د واکمنو چارواکو حکمونه د افغانستان شفاهي قانون دی او خلک نه په قانون جوړونه او نه په تطبیق کې ونډه لري. دې تفصیل سره د ټولو غیر حاکمو حرکتونو د له منځه تلو په لور د افغانستان د حرکت لاره مخ په وړاندې روانه ده او د یوه داسې ولسی حکومت د جوړیدو هیله نشته چې د افغانستان ټول خلک پکې ونډه ولري. په داسې حالت کې حکومت نشي کولای ځان د خلکو د استازي په توګه نړیوالو ته وړاندې کړي. د طالبانو له خوا د ګوندونو د فعالیتونو له منځه وړل نه یوازې دا چې درد نه دوا کوي، بلکې دا هم په ډاګه کوي چې په هېواد کې یو واحد قطبي او ډله ییزه واکمني روانه ده چې هیڅوک په کې د ګډون او وینا حق نه لري او باید د غوښتنو ته غاړه کېږدي. د حکومت حکمونه. په هر حال، د هېواد راتلونکی به ډېر پېچلی او له خطر سره مخامخ وي، چې ورځ تر بلې له دننه او بهر له ګواښ سره مخ کېږي.