هغه څه چې موږ نن په سوریه کې شاهدان یو، یوازې د دمشق سقوط نه دی؛ بلکې دا د اسلامي نړۍ د سقوط لپاره د امریکا، اسرائیلو او د هغوی د ځینو سیمه ییزو متحدینو تر منځ د یوې پېچلې او همغږې پروژې برخه ده. دا کړکیچ د ټولو مسلمانانو او په ځانګړې توګه د سوریې د ملت لپاره ژور درسونه لري. د ابو محمد جولاني په مشرۍ “د التحریر الشام” ترهګرې ډلې د ازادۍ او عدالت په تشو شعارونو سره، د دې پر ځای چې د اسلامي امت اصلي دښمن ته چې د اسرایلو توکمپاله رژیم دی، پام وکړي، خپله ټوله ځواک یې د سوریې د بنسټیزو تاسیساتو په ویجاړولو لګوي. دا د دې ډلې ریښتیني موخې ښیي، چې ازادي نه، بلکې د واشنګټن او تل ابیب د مستقیمو امرونو پلي کول دي. دغه ډله چې حتی د امریکا او د هغې د متحدینو له خوا هم ترهګره ګڼل کیږي، په سوریه کې د یوه حکومت د جوړولو په لټه کې ده. خو دا معلومه ده چې جولاني او ملګري یې د امریکا او اسرائیلو له غلامانو پرته بل څه نه دي. تاریخ په روښانه توګه ښودلې ده چې کوم اجیر مشر چې د خپلو بادارانو له امر څخه سرغړونه کوي د هغه برخلیک پرته له منځه تلل بل څه نهدي. صدام حسین، معمر القذافي او اسامه بن لادن یې ښکاره بېلګې دي. د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان په خپلو متضادو سیاستونو سره څرګنده کړه چې هغه د سوریې د تباه کولو د پروژې یو له مهمو ستنو څخه دی. هغه د مسلمانانو د دفاع په ادعا سره په ښکاره او پټه توګه د ترهګرو ډلو ملاتړ کړی دی. ترکي جنګيالي د سوريې په کرد مېشتو سيمو بمباري کوي، خو هيڅکله د امريکا او اسرائيلو پوځي اډې په نښه کولو جرئت نه لري. اردوغان له واشنګټن او تل ابیب سره په ملګرتیا سره نه یوازې له مسلمانانو سره خیانت کړی، بلکې د سیمې ثبات یې هم له خطر سره مخامخ کړی دی. اردوغان د ولادیمیر پوتین په پرتله، که څه هم د روسیې ولسمشر تل خپل جیوپولیټیک اهداف تعقیب کړي، هغه لږ تر لږه په دې کړکیچ کې د ترکیې په پرتله ډیر عزتمندانه عمل کړی دی. د سوریې د حکومت په ملاتړ او د اوربند د رامنځ ته کولو په هڅه کې، پوتین وښوده چې هغه د سیمې د ثبات ساتلو ته پاملرنه کوي؛ په داسې حال کې چې اردوغان د اسلامي امت د ګټو خلاف حرکت کوي. اسرائيلي رژيم په مستقيم ډول له ترهګرو ډلو په تېره بيا له التحرير الشام څخه په ملاتړ سره د سوريې د پوځي او اقتصادي بنسټونو ويجاړولو ته دوام ورکوي. دا کړنې په ښکاره ډول د «اودد ینون» د پلان یوه برخه ده، چې موخه یې د سیمې د هېوادونو وېشل او د اسرائیلو د تسلط ډاډ ورکول دي. د اسراییلو لومړي وزیر بنیامین نتانیاهو په لېوالتیا سره د دمشق سقوط یو تاریخي فرصت وباله. خو دغه تش په نامه فرصت د سوریې له ورانولو او د شخړو له اور اچولو پرته بل څه نه دي. د سوریې په وړاندې د پیچلو دسیسو سره سره، موږ نشو کولای چي د بشارالاسد تېروتنې له پامه وغورځوو. د ځینو داخلي مسلو غفلت او د ستراتیژیکو پلانونو غفلت د دې سقوط لپاره لاره هواره کړه. د سوریې پوځ چې یو وخت د مقاومت سمبول و، د ترهګرو او د هغوی د بهرنیو متحدینو د همغږی برید په وړاندې مقاومت ونشو کړای. دا ضعف د پالیسیو بیاکتنې او د ملي ستراتیژیو د تعدیل اړتیا په ګوته کوي. او د دمشق د سقوط پایلې؛ د دمشق سقوط په سوریه او سیمه کې د اوږدې ګډوډۍ پیل دی. لکه څنګه چې مصري شنونکي لکه مصطفی بکري خبرداری ورکړی، د سوریې سقوط د ټولې عربي نړۍ د سقوط په معنی دی. د پوځي چارو کارپوه سمیر فرج هم وړاندوینه وکړه چې د سخت دریځو ډلو پراخېدل به ټولې سیمې ته کړکېچ وغځوي. دا پرمختګونه نه یوازې د ګاونډیو هیوادونو بلکې د نړۍ امنیت هم ګواښي. هغه هیوادونه چې نن د امریکا او اسراییلو په ملګرتیا د سوریې په ورانولو کې مرسته کوي، باید پوه شي چې ژر یا وروسته به په دې همکارۍ پښیمانه شي. امريکا او اسراييل د خپلو موخو له ترلاسه کولو وروسته به خپل موقتي متحدين هم قرباني کړي. تاریخ ښودلې ده چې له دغو ځواکونو سره اتحاد له خیانت او زوال پرته بل څه نه لري. د سوریې کړکېچ د اسلامي امت لپاره یوه تاریخي ازموینه ده. یووالی او بیداری د هغو دسیسو سره د مقابلې یوازینۍ لار ده چې د مسلمانو هیوادونو د ویشلو او کمزوری کولو په لټه کې دی. مسلمانان په ځانګړې توګه سیاسي مشران باید له خوبه راویښ شي او د اسلام له دښمنانو سره د ملګرتیا پر ځای د امت د وحدت د ټینګښت په لور حرکت وکړي. مسلمانان او اسلامي حکومتونه باید له دې کړکېچ څخه عبرت واخلي او د روښانه راتلونکي لپاره په خپلو سیاستونو کې بیا کتنه وکړي. په پای کې دا بحث د څو مهمو پوښتنو په مطرح کولو سره نور فکر او بحث ته اړوو: اردوغان څنګه دا توجیه کوي چې د مسلمانانو د دفاع ادعا کوي، خو د تروریستانو او د اسراییلو د ماشومانو وژونکي رژیم سره د مسلمانانو د قتل عام لپاره دسیسه جوړه کړې ده؟
ايا جولاني او د تحرير الشام مشران نه پوهيږي چې په واشنګټن او تل ابيب کې د دوی باداران به دوي د خپلو پخوانيو پياوړو په څېر قرباني کوي؟ ایا هغه هیوادونه چې د ترهګرو ملاتړ کوي د اسلامي امت سره د خیانت لپاره د راتلونکو نسلونو ځواب ورکولو ته چمتو دي؟ لیکوال: ډاکټر لنګرزاد
