چهار سال پیش در چنین روزی توافقنامه دوحه در ۱۰ حوت/ ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ از سوی زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه پیشین امریکا در امور صلح افغانستان به نمایندگی از حکومت ایالات متحده به رهبری دونالد ترامپ و ملا عبدالغنی برادر به نمایندگی از طالبان در پایتخت قطر امضا شد.
این توافقنامه پس از ۱۸ ماه مذاکره میان هیئت امریکایی به رهبری زلمی خلیلزاد و هیئت طالبان به رهبری «ملا عبدالغنی برادر» حاصل شد و بیشتر معطوف به خروج نیروهای امریکایی از افغانستان بود.
پس از امضای این توافقنامه ایالات متحده بالاخره در ماه اگست ۲۰۲۱ نیروهایش را از افغانستان خارج کرد. توافقنامه دوحه و به دنبال آن خروج ابهام‌آمیز نیروهای امریکایی، افغانستان را اما درگیر چنان بحران بزرگی کرد که تاهنوز از آن رهایی نیافته است.
«بدترین توافقنامه» در تاریخ امریکا
طی این مدت در خصوص چرایی خروج معنادار امریکا از افغانستان دیدگاه‌های گوناگونی از سوی کارشناسان و مقامات آن کشور مطرح شده است.
برخی منتقدان امریکایی با اذعان به شکست جنگ بیست‌ساله امریکا و متحدینش در افغانستان همواره واشنگتن را به بحران آفرینی در افغانستان و «خیانت» به دولت پیشین و مردم این سرزمین متهم کرده‌اند.
گذشته از این حتی برخی از مقامات و نظامیان امریکایی نیز بارها از این امضای این توافقنامه انتقاد کرده‌اند. جنرال دیوید پترائوس، فرمانده برجسته پیشین امریکایی که زمانی نیروهای آن کشور را در افغانستان فرماندهی می‌کرد، معتقد است که توافق دولت امریکا با طالبان جزو بدترین «توافق‌های دیپلماتیک در تاریخ امریکا است.»
دلایل عمده خروج امریکا از افغانستان
با این همه، جو بایدن رئیس جمهور امریکا چند روز پس از خروج پرسروصدای نیروهای کشورش از افغانستان در سخنانی تصریح کرد که ایالات متحده دیگر نمی‌خواست به جنگ افغانستان دوام بدهد.
بسیاری ناظران هم بدین باورند که امریکایی‌ها در مذاکره با طالبان بیشتر دنبال پروسه‌ای بودند که بر مبنای آن خروج نیروهایش را توجیه و تسهیل کنند و سرانجام پس از ماه‌ها چانه‌زنی سیاسی موفق شدند زمینه خروج مصون نیروهای‌شان را از افغانستان فراهم کنند.
خستگی از هزینه سرسام‌آور یک جنگ فرسایشیِ بیست‌ساله در افغانستان از دلایل عمده خروج امریکا از افغانستان بود. دانشگاه امریکایی «براون» تخمین کرده که در مجموع ۲.۲۶ تریلیون دالر برای جنگ در افغانستان هزینه شده است، این یعنی این جنگ روزانه ۳۰۰ میلیون دالر برای آمریکا خرج برداشته بود.
تغییر اولویت‌های جهانی امریکا و تمرکز بیشتر این کشور بر مهار قدرت‌های همچون روسیه و چین از دیگر دلایل خروج امریکا از افغانستان به شمار رفته است؛ موضوعی که اخیرا زلمی خلیلزاد، مقام پیشین امریکایی نیز طی سخنانی در کنگره ایالات متحده از آن به گونه روشن‌تر پرده برداشت.
افغانستان پس از توافقنامه دوحه
طبق ادعاهای مقامات پیشین حکومت افغانستان به رهبری اشرف غنی، توافقنامه دوحه اساس فروپاشی نظام در افغانستان است و این کشور در توافق با یک گروه شبه نظامی سرنوشت 40 میلیون انسان را به معامله گذاشت.
اکنون اما با گذشت ۴ چهار سال از امضای توافقنامه دوحه و گرفتاری مردم افغانستان، جهان و منطقه با یک بحران عمیق و دردسرساز، مقامات برحال و پیشین امریکایی در یک جنگ زرگری و بازی رسانه‌ای تلاش می‌کنند افکار جهانی را از توجه به سیاست‌های ویرانگر ایالات متحده در افغانستان، منحرف سازند.
خروج غیرمسئولانه امریکا از افغانستان درحالی صورت گرفت که آن کشور حدود هفت سال پیش از روند خروج، پیمان امنیتی با کابل امضا کرده بود که طبق آن واشنگتن ملزم به حمایت دفاعی-امنیتی از نظام جمهوری در برابر دشمنانش بود. توافقنامه دوحه که به اعتراف دولتمردان ایالات متحده، منافع امریکا در آن مطرح بحث بود و نه مردم افغانستان، گویی همه این تعهدات روی کاغذ میان کابل-واشنگتن را از یاد برد و باعث شد افغانستان دو دستی به طالبان تحویل شود.
