بخش بزرگ از مهاجران افغانستانی چندین دهه است که در جمهوری اسلامی ایران زندگی می‌کنند. مهاجرت به ایران در پی گسترش جنگ و ناامنی طی چهار دهه در افغانستان افزایش یافته و این حضور در دو سال گذشته بیش از هر زمانی در جامعه میزبان پررنگ‌تر به نظر می‌رسد.
آمار و ارقامی که از تعداد مهاجران افغانستانی در ایران نیز هرازگاهی ارائه می‌شود متفاوت است. برخی آن را کمتر از پنج میلیون و منابعی نیز از آمارهای ۸ تا ۱۰ میلیونی برای این جمعیت گاهی سخن گفته اند. اما آمار دقیق و رسمی مهاجران افغانستانی در ایران چقدر است؟
از «آمارهای ساختگی» تا آمار واقعی
براساس آخرین برآورد کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل تعداد کل مهاجران افغانستان در ایران حدود ۴.۵ میلیون برآورد شده است.
از سوی هم احمد وحیدی، وزیر داخله/کشور ایران در واکنش به «آمارهای ساختگی» نسبت به مهاجران افغانستانی چهارشنبه هفته گذشته (۵ میزان/مهر) گفت: «آنچه ما می‌توانیم تایید کنیم ۵ میلیون نفر است. البته تعداد مهاجرین رسمی کمتر است. به نظر می‌رسد اظهارات غیرکارشناسانه و آمارهای ساختگی درباره تعداد مهاجرین بیان می‌شود.»
همچنان آمارهای کمیساریای عالی پناهندگان نشان می‌دهند که مهاجران افغانستانی در ایران از نظر قومیت، حدود ۳۶ درصد هزاره، ۳۴ درصد تاجیک، ۱۴ درصد پشتون، ۵ درصد سادات و ۱۱ درصد هم شامل قومیت‌های دیگر هستند.
افزایش جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران در دو سال گذشته که همزمان با ظهور دوباره طالبان در کشور همراه است، اما در روزهای اخیر فضای پرتنشی را در جامعه میزبان و بویژه محافل رسانه‌ای ایجاد کرده است. برخی منابع و فعالان در ایران مهاجران افغانستانی را «تهدید امنیتی» عنوان کرده و در مقابل شماری از فعالان افغانستانی هم از آنچه که «مهاجرستیزی» و رفتارهای «نژادپرستانه» علیه مهاجران توصیف می‌کنند، انتقاد کرده اند.
با این که دیدگاه‌های گوناگونی در مورد اتباع افغانستانی در ایران صورت می‌گیرد اما نباید این مسئله را نادیده گرفت که بحران مهاجرت افغانستان یک پدیده دوسویه است که از یک‌سو زندگی میلیون‌ها مهاجر طی سال‌ها در جامعه میزبان مطرح است و از سوی دیگر برای ایران نیز پذیرش خواسته و یا ناخواسته جمعیت مهاجر افغانستانی بدون منفعت نخواهد بود.
برنامه ایجاد تنش در جامعه میزبان این‌بار از طریق مهاجرت
طی هفته‌های اخیر برخی رسانه‌های خارجی با نشر اخبار، ویدیوها و گزارش‌هایی راجع به مهاجران در ایران به شکل بی‌سابقه روی این مسئله تمرکز کرده اند. به نظر می‌رسد ایجاد تنش و ناامنی در جامعه میزبان، این‌بار از طریق مهاجرین، تکنیک دیگری است که برخی رسانه‌های عمدتا غربی روی آن به صورت هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده کار می‌کنند. شاید بی‌جهت نباشد که روزانه گزارش‌های زیادی با آب و تاب تمام از سوی چنین رسانه‌ها نشر می‌شود. البته افرادی نیز در شبکه‌های اجتماعی بی آنکه متوجه تمام جوانب قضیه باشند تحت تاثیر این فضا قرار گرفته و برای‌شان واکنش برانگیز بوده است.
در این که مهاجران افغانستانی در ایران مشکلات و محدودیت‌هایی دارند شکی نیست اما نباید وجود میلیون‌ها مهاجر طی چندین دهه در جامعه میزبان را که هزینه‌هایی نیز برای آن دارد نادیده گرفت. در مقابل، مهاجرت افغانستانی‌ها برای جامعه میزبان، علاوه بر چالش، فرصت‌هایی را نیز در پی دارد که سرمایه‌گذاری ۵۰ درصدی مهاجران قانونی افغان در این کشور یکی از این فرصت‌ها و مشارکت افغان‌ها برای تقویت پایه‌های اقتصادی ایران می‌تواند باشد.
گذشته از این ها، نباید فراموش کرد که پیوندهای ناگسستنی همچون دین، زبان، فرهنگ، تاریخ و مفاخر مشترک میان دو جامعه افغانستان و ایران عمیق‌تر از آن است که امروزه مسایل کوچکی بتواند این دو ملت را در مقابل هم قرار دهد.
