دو سال پیش در چنین روزی نظام جمهوری در افغانستان به ریاست اشرف غنی ساقط شد و طالبان بار دیگر قدرت را به دست گرفتند. طی این مدت دیدگاه‌های گوناگونی در خصوص چرایی و چگونگی فروپاشی نظام در کشور صورت گرفته است.
مقامات طالبان همواره از تصرف دوباره افغانستان به عنوان «فتح المبین» یاد کرده و ۲۴ اسد سالروز این تحول را تعطیلی عمومی در کشور اعلام کرده است. از سوی دیگر، منتقدین طالبان ۲۴ اسد/۱۵ اگست را «روز سیاه» در تاریخ کشور یاد می‌کنند که طی آن بحران دیگری رقم خورده و بیش از هر زمانی فقر، بیکاری و آوارگی مردم را در پی داشته است.
مونسه مبارز، فعال حقوق زن و آگاه مسایل سیاسی از ۲۴ اسد به عنوان “روز سیاه” در تاریخ کشور یاد می‌کند و می‌افزاید: «افغانستان طی یک معاهده ننگین از طرف امریکا به طالبان تسلیم داده شد. نشست ننگین دوحه در قطر باعث شد که مردم ما یک بار دیگر به کام هیولای تروریزم به حمایت امریکا و سازمان‌های بین المللی گرفتار شوند. امریکا در هر کشوری که مداخله کرده از خود یک میراث ناکام به جای گذاشته که برخی نمونه‌های آن را در ویتنام، عراق و سوریه همه دیده‌اند.»
خانم مبارز منافع امریکا را در فروپاشی نظام جمهوری و تسلط طالبان بر افغانستان دخیل دانسته، افزود: «منافع امریکا باعث رقم خوردن تحولات اخیر در افغانستان شد. مسئله امنیتی و سیاسی ایالات متحده در جهان برای خودشان فوق العاده مهم است و در سقوط نظام جمهوری هم این مسئله برجسته بود. امریکایی‌ها اکنون دریافته‌اند که جهان به سمت چند قطبی شدن در حرکت است. رقابت‌های قدرت میان شرق و غرب به شدت جریان دارد. چین در رقابت جهانی با امریکا قرار دارد و روسیه هم همانند شوروی سابق امریکا را در تنگنا قرار داده است. برای همین امریکا اکنون تلاش دارد با صرفه جویی و تجمیع منابع خود از ضعف روزافزون در این رقابت جهانی جلوگیری کند.»
این فعال حقوق زن در ادامه تصریح کرد: «امریکایی‌ها دنبال مهره‌هایی در کشور ما بودند که از نظر اقتصادی کم مصرف‌تر و از نظر وابستگی بیشتر از اداره قبلی افغانستان برای آن‌ها کار کنند. بناً برای رسیدن به این هدف، طالبان را مناسب‌تر از همه یافتند و آن‌ها را آوردند و بر سرنوشت مردم افغانستان حاکم ساختند.»
مبارز در خصوص بحران‌های موجود در کشور گفت: «جای شکی نیست که در حال حاضر در کشور بحران‌های متعدد سیاسی، اقتصادی، امنیتی و حقوق بشری جریان دارد و مردم را تحت فشار قرار داده است، ولی اگر ما منتظر این باشیم که یک بار دیگر امریکا در افغانستان می‌آید و نظام و حکومت می‌سازد و دوباره از طریق انتخابات و چند چهره مورد حمایت‌شان تمام این بحران‌ها را حل می‌کند این یک خواب و خیالی بیش نیست.»
وی در ادامه تصریح کرد: «طالبان خود را نماینده مردم افغانستان نمی‌دانند که از آن‌ها کسب مشروعیت کنند. آن‌ها به مشارکت همه اقوام و مذاهب باور ندارند و برای همین نیازی به مشروعیت داخلی از جانب مردم نمی‌بینند؛ چون خود را از افغانستان نمی‌دانند. آن‌ها از دیگران بیعت می‌خواهند و هیچ گونه مشارکت دیگران را نمی‌پذیرد. ۲۴ وزیر آن‌ها از یک قوم خاص است و آپارتاید جنسیتی و نادیده گرفتن و سرکوب زنان هم که در این دو سال نیمی از جامعه را عملا از ساختارها حذف کرده است.»
این تحلیلگر مسایل سیاسی افزود: «یک راه حل این است که مردم افغانستان همگی ایستادگی، قیام و اعتراض کنند. مطئمن باشید در برابر اراده مردم هیچ قدرتی نمی‌تواند کاری کند. طالبان نمی‌توانند همه مردم را قربانی کنند. بله، یک تحول و یک انقلاب هزینه و قربانی دارد، کشته و اسیر و زخمی دارد، در این شکی نیست؛ همان طوری که در طول تاریخ رقم خوردن تحولات شاهد فداکاری‌ها و قربانی‌هایی بوده است.»
مبارز در خصوص نقش کشورها و جامعه جهانی در حل قضایای افغانستان گفت: «جامعه جهانی، سازمان‌های بین المللی و کشورهای منطقه اگر به ارزش‌های انسانی و حقوق بشری باورمند هستند از یک ساختار همه شمول در داخل افغانستان حمایت کنند، ولی متاسفانه جامعه جهانی فعلا از طالبان حمایت می‌کنند نه از خواست عمومی مردم افغانستان.»
این فعال حقوق زن همچنان گفت: «اگر جامعه جهانی، کشورهای منطقه و همسایه از بیرون، مردم افغانسان را حمایت کنند و جهان و منطقه دفتر سیاسی طالبان در قطر را مسدود و کمک های‌شان را به طالبان قطع کنند و سایر معاملات خود را نیز با این اداره لغو کنند در این صورت طالبان خود را در معرض نابودی می‌بیند و قطعا به خواست‌های مردم افغانستان تمکین خواهند کرد.»
مبارز در اخیر تاکید می‌کند، «تا زمانی که یک حکومتی مشروع با مشارکت همه مردم افغانستان نداشته باشیم بحران کشور حل‌شدنی نیست و ثبات و امنیت پایدار در کشور تامین نخواهد داشت.»
