د بیان ازادي؛ د طالبانو د انتقادونو او کلتوري محدودیتونو جرم

د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت په مکتوب کې د پوهنتونونو له استادانو غوښتي چې په خپلو علمي لیکنو کې د طالبانو پر “اوسني نظام” له نیوکې ډډه وکړي. په لیک کې په ښکاره ډول غوښتنه شوې چې استادان دې په خپلو کارونو کې د بهرنیو اصطلاحاتو لکه محکمه، څارنوال، محصل، پوهنتون، پوهنځی، زاده کریال، پوهنپال او داسې نورو له کارولو څخه په جدي توګه ډډه وکړي. د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت ویلي دي چې هیواد یې د دغو کلمو لپاره «ملي شرایط» لري. د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت هم د پوهنتون او محکمې په څېر کلمو پر بهرنیتوب ټینګار کړی دی. تر دې وړاندې طالبانو په وار وار له رسمي تختو څخه فارسي کلمې لرې کړي دي. په ورته وخت کې دغه وزارت له استادانو غوښتي چې د هېواد د ملي شخصیتونو لکه «سید جمال الدین افغان، سلطان محمود غزنوي او احمدشاه بابا» نومونه دې په پوره درناوي سره ولیکي. طالبانو ګواښ کړی چې د دغه حکم د نه عملي کولو په پایله کې به «لیکوال، څېړونکی، ژباړن، څارونکی، د تکریز لیکوال، د څانګې مشر او د پوهنتون رئیس» محاکمه شي. د ليک په دوام کې د پوهنتون له استادانو غوښتل شوي چې د هر څېړنيز او علمي کار په پيل کې اسلامي نظر ته مراجعه وکړي او له اسلام سره د خپل مسلک اړيکې په معقول ډول څرګند کړي. طالبانو ګواښ کړی چې د لوړو زده کړو وزارت مکتوب ته “هر ډول نافرماني” به د استادانو لپاره عواقب ولري. د طالبانو محدودیتونه او د ټولنې له بېلابېلو طبقو څخه د نیوکې له حق څخه انکار په داسې حال کې چې هر ډول نیوکه حتی د پوهنتون د استادانو لخوا هم منع ده، د بیان د ازادۍ افق او د وګړو د حقونو د رعایت په مانا دی. د پخوا په پرتله تیاره ده، او لوستې ټولنه او پروفیسوران جلا شوي او یو حاشیه راټیټوي. د علماوو دنده دا ده چې له خپل علم او پوهې څخه په هېواد کې د پرتو خنډونو او نیمګړتیاوو د لرې کولو او د خلکو د حقونو د هر ډول بې عدالتۍ او سرغړونې پر وړاندې مبارزه وکړي. د طالبانو د پوهنې وزارت د فرمان له مخې، داعشیان په عملي توګه د طالبانو د حکومت د کړنو په اړه له تبصرې منع شوي او له مستقیم ګواښ سره مخ شوي دي. کله چې د هېواد د ښې حکومتوالۍ لپاره رغنده نیوکې او د زړه له کومي وړاندیزونه جرم شي، د ستونزو او شخړو د هواري لپاره به کومه هیله وي؟ دري (فارسي) او پښتو د هېواد دوه رسمي ژبې دي او يوه يې پر بلې غوره نه ده، خو د اصطلاحاتو په کارولو کې د ټولنې دود او د خلکو نېکمرغي هغه دود دی چې له پامه غورځول کېږي. د پوهنتون او محکمې په څېر جملې د خلکو له خوا د تلفظ د روڼتیا او اسانتیا لپاره کارول کیږي، کوم چې بهرنۍ نه بلل کیږي، ځکه چې دا خالص فارسي (دري) بیان دی. د دري او پښتو اصطلاحاتو په کارولو کې د خلکو د ګټو او رواجونو له پامه غورځول د جبر پالیسي ګڼل کیږي او د ذوق او کلتوري آزادۍ نشتوالی له پامه غورځول کیږي او د دواړو تر منځ د سرحدونو جوړول د کلتوري او قومي شخړو لامل کیږي. داسې ښکاري چې په دې لارښونه سره طالبان غواړي د بیان ازادي، کلتوري او حتی قومي تنوع محدود کړي. که دا سیاستونه دوام ومومي، په هیواد کې د کلتور راتلونکي لپاره ښه لید شتون نلري. د افغانستان د پرمختګ او هوساینې لپاره اړینه ده چې د ټولنې د ټولو طبقو حقونه د هغوی له کلتوري او قومي دودونو سره سم وپيژندل شي او هر ډول له پامه غورځول یې د هر چا په زیان وي.