روز جهانی بهداشت هر ساله در هفت آوریل با حمایت سازمان بهداشت جهانی برگزار میشود. روز جهانی بهداشت، اولین‌بار در سال ۱۹۴۸ برگزار شد و از سال ۱۹۵۰ مقرر شد تا روز جهانی بهداشت، هرساله برگزار شود. شعار سال ۲۰۲۳ روز جهانی بهداشت، سلامتی برای همه : تقویت مراقبت های بهداشتی اولیه برای ایجاد سیستم های تاب آور است.
با نگاهی کلی به وضعیت بهداشت و سلامت در افغانستان متوجه خواهیم شد که کشور در چه وضعیت بحرانی به لحاظ بهداشت و سلامت قرار دارد.
در خصوص مسأله بهداشت و سلامت باید از سه منظر کلی، موضوع را بررسی قرار دهیم
الف- وضعیت بهداشت عمومی در افغانستان
ب – امکانات بهداشتی و میزان دسترسی مردم به آن
ج- آثار و تبعات جنگ بر سلامت و بهداشت مردم افغانستان
الف- وضعیت بهداشت عمومی در افغانستان
آنچه که آمارهای رسمی و غیر رسمی در خصوص بهداشت و سلامت مردم افغانستان نشان میدهد، حاکی از ضعف شدید و رو به بحران وضعیت بهداشت عمومی در افغانستان است، عواملی همچون فقر و بحران اقتصادی از یک سو و نبود امکانات و آموزش های لازم در رعایت اصول بهداشتی، تاثیر بسزایی بر سلامت فردی و اجتماعی مردم افغانستان گذاشته و به نوعی سلامت مردم را تهدید میکند.
یکی دیگر از مسائل مهمی که با سلامت و بهداشت مردم رابطه مستقیم دارد موضوع آب آشامیدنی است که متاسفانه کشور افغانستان با وجود اینکه از نظر منابع آبی در وضعیت بدی به سر نمی برد، اما مردم به آب آشامیدنی سالم دسترسی زیادی ندارند و این خود سبب بروز بیماری های زیادی در میان مردم و خصوصا کودکان میشود.
در مناطق مختلف کشور، آب آشامیدنی با آب فاضلاب مخلوط و آلوده می شود، بنابر آزمایشی که روی آب مناطق مختلف افغانستان و بخصوص پایتخت انجام شد مقادیر بسیار زیادی از میکروب روده ای اکولای (Ecoli) در آن یافت شده است
ب- امکانات بهداشتی و میزان دسترسی مردم به آن
بررسی ها در این خصوص نشان میدهد کمبود پزشک، پرستار و متخصص بهداشت در تمام سطوح به صورت بحرانی احساس می شود که بخش زیادی از این کمبود به دلیل مهاجرت پزشکان و متخصصان از افغانستان پس از تسلط طالبان است.
در حال حاضر منابع تامین کننده دارو ، واکسن ، تجهیزات و سوخت ناکافی است، تقریبا بیش از ۶ میلیون نفر از مردم یا دسترسی به مراقبت های بهداشتی ندارند یا دسترسی آنها ناکافی است. نجات زندگی در افغانستان علاوه بر غذا ، مسکن و امنیت به وجود مراکز بهداشتی منطقه ای و مراکز درمانی کافی بستگی دارد.
خدمات بهداشتی موجود در حال حاضر فقط مناطق خاصی را پوشش می دهد و حتی در مناطقی که خدمات بهداشتی در دسترس می باشد تنها مقدار کمی از نیازهای مردم برآورده می شود.
بنابراین فراهم آوردن امکانات مراقبت بهداشتی جهت بازگرداندن جامعه به حالت عادی یک نیاز فوری و اضطراری است.
ج- آثار و تبعات جنگ بر سلامت و بهداشت مردم افغانستان
بیش از چهار دهه جنگ در افغانستان اثرات مخرب بیشماری بر سلامت جسمی و روحی مردم افغانستان گذاشته است، تهدیدات امنیتی از سوی گروه های تروریستی، سرقت های مسلحانه و وجود مین ها و راکت های جامانده از جنگ که هنوز عمل نکرده یا خنثی نشده اند هر از گاهی منجر به قطع عضو یا کشته شدن افراد می شود و اغلب کودکان در این میان از سایرین آسیب بیشتری می بینند، از جمله عوامل مهم تهدید سلامت جسمی و روانی مردم افغانستان است که ممکن است تا سالیان دیگر تأثیرات نامطلوب خود را بر زندگی مردم بگذارند.
در پایان باید گفت علاوه بر تمام موارد فوق یکی دیگر از مواردی که موجب افزایش نگرانی ها در خصوص آینده اوضاع بهداشتی و درمانی در کشور می شود، سیاست های طالبان در خصوص منع تحصیل زنان و دختران است که میتواند آینده سلامت و بهداشت را علی الخصوص در بخش زنان با تهدیدات جدی مواجه سازد، بنابراین باید مساله بهداشت و سلامت در افغانستان به شکل همه جانبه مورد بررسی قرار گیرد و راهکارهای ارتقای سطح بهداشت و سلامت در کشور سنجیده شده و عملی شوند.
