اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، مبنی بر قرار گرفتن افغانستان در فهرست کشورهای ناکام در مبارزه با مواد مخدر، موجی از واکنش‌های تند از سوی مقامات طالبان را در پی داشته است.
این تقابل ادعایی، که در بستر پیچیدگی‌های سیاسی و اقتصادی منطقه شکل گرفته، لزوم بررسی دقیق‌تر ابعاد مختلف این معضل چندوجهی را آشکار می‌سازد.
ترامپ در بیانیه‌ای رسمی، افغانستان را در کنار بولیویا، میانمار، کلمبیا و ونزوئلا به عنوان کشورهایی معرفی کرد که در دوازده ماه گذشته «به طور آشکار» در رعایت تعهدات خود تحت توافق‌نامه‌های بین‌المللی مبارزه با مواد مخدر ناکام مانده‌اند. این موضع‌گیری واشنگتن، در حالی مطرح شده که طالبان مدعی موفقیت کامل در ریشه‌کنی تولید و کشت مواد مخدر در خاک افغانستان است.
حمدالله فطرت، معاون سخنگوی طالبان، در واکنشی تند و قاطع، ادعای ترامپ را ناشی از «بی‌خبری» وی از واقعیت‌های افغانستان خواند. فطرت در پیامی صوتی تأکید کرد که مواد مخدر از افغانستان پاک شده و هزاران عملیات در سراسر کشور برای مقابله با این پدیده صورت گرفته است. وی مدعی شد که طالبان توانسته تولید و کشت مواد مخدر را به صفر برساند.
تحلیل عمیق‌تر این تناقض ظاهری، حاکی از پیچیدگی‌هایی است که فراتر از ادعاهای طرفین قرار دارد. اگرچه طالبان در دوران حاکمیت مجدد خود اقداماتی نسبتاً جدی در راستای کاهش کشت خشخاش انجام داده، اما معضل مواد مخدر در افغانستان دارای ابعادی است که صرفاً با ممنوعیت‌های رسمی قابل حل نیست. شبکه‌های قاچاق، انبارهای موجود و کمبود کشت جایگزین، همچنان بخشی از این پازل پیچیده را تشکیل می‌دهند.
علاوه بر این، ریشه اصلی معضل مواد مخدر در افغانستان، در بنیان‌های اقتصادی-اجتماعی این کشور نهفته است. فقر گسترده، بیکاری بالا و نبود جایگزین‌های اقتصادی مناسب برای دهاقین، آنان را به سمت کشت خشخاش سوق می‌دهد.
در این راستا، حل پایدار این معضل مستلزم توسعه کشت بدیل، ایجاد زیرساخت‌های مناسب و تأمین بازارهای پایدار برای محصولات کشاورزی جایگزین است.
از منظر دیپلماتیک، این تقابل ادعایی نشان‌دهنده شکاف عمیقی میان واشنگتن و کابل در ارزیابی وضعیت افغانستان است. مواد مخدر، صرف‌نظر از میزان دقت ادعاهای طرفین، همچنان به عنوان نقطه سیاهی در وجهه بین‌المللی افغانستان محسوب می‌شود که بر روابط دیپلماتیک و امکان دریافت کمک‌های بین‌المللی تأثیر منفی می‌گذارد.
با این همه، این جدال ادعایی ضرورت اتخاذ رویکردی جامع و علمی را در مقابله با معضل مواد مخدر آشکار می‌سازد. موفقیت در این عرصه تنها با تلفیق اقدامات امنیتی، توسعه اقتصادی پایدار، شفافیت اطلاعاتی و همکاری سازنده بین‌المللی میسر خواهد شد. تا زمانی که این شرایط فراهم نشود، تقابل ادعاها همچنان ادامه خواهد یافت.
