تصمیم تازه طالبان برای قطع دسترسی به اینترنت وایفای در مزارشریف و قندهار، به دستور مستقیم ملا هبتالله آخندزاده، چیزی فراتر از یک اقدام سادهی فنی یا اداری است. این تصمیم، در حقیقت نشانهای آشکار از تلاش سیستماتیک طالبان برای خفه کردن صدای مردم و بستن راه جریان آزاد اطلاعات است؛ حرکتی که بهروشنی ادامه همان روند محدودسازی تدریجی خدمات فایبر نوری و وایفای در ولایتهای مختلف کشور است. طالبان عزم کردهاند افغانستان را به عقبگردی تاریخی بکشانند و دوباره به دوران تاریک انزوای اطلاعاتی سوق دهند.
این گروه با چنین اقدامی، عملاً اینترنت را که شاهراه ارتباطی مردم با جهان و ابزاری حیاتی برای آموزش، اقتصاد و تبادل اندیشه است، هدف گرفتهاند. این تصمیم تنها محرومکردن مردم از یک خدمت فنی نیست؛ پیامی روشن در خود دارد: طالبان از شفافیت و از نظارت عمومی بر رفتار و عملکردشان میترسند. آنها اینترنت وایفای را قطع میکنند، اما اینترنت موبایل را باز میگذارند؛ سیاستی حسابشده و گزینشی که دستشان را برای رصد و کنترل ارتباطات مردم بازتر میکند. هدف نهاییشان مشخص است: ساختن جامعهای بسته که در آن هیچ صدایی جز صدای تبلیغاتی خودشان شنیده نشود.
در همین حال، خبر بازداشت افراد در قندوز به اتهام مبهم «تبلیغات منفی» در شبکههای اجتماعی، لایهی دیگری از همین سیاست سرکوبگرانه را نشان میدهد. دستگیری تیکتاکرها و فعالان مجازی، همراه با اجبار به «توبه» یا اعترافات نمایشی، دقیقاً همان ابزاری است که طالبان برای ایجاد فضای رعب و خاموشکردن هرگونه نقد یا حتی محتوای غیررسمی به کار میگیرند. اینکه آنها حتی نقدهای داخلی از سوی چهرههایی مثل فاروق اعظم، مشاور وزارت انرژی و آب را برنمیتابند، بیانگر عمق ناامنی و شکنندگیشان در برابر هر نوع صدای متفاوت است.
کارشناسان بارها هشدار دادهاند که محدودسازی اینترنت شاید در کوتاهمدت به طالبان امکان کنترل اطلاعات بدهد، اما در درازمدت فاجعهای برای اقتصاد، آموزش و آینده فناوری افغانستان خواهد بود. در دنیای امروز که توسعه و پیشرفت بر شانههای دسترسی آزاد به اطلاعات استوار است، طالبان با چنین سیاستهایی کشور را به انزوای اقتصادی و فرهنگی میکشانند. بهایی که مردم – بهویژه جوانان – میپردازند، از دسترفتن فرصتها، عقبماندن از جهان و خاموششدن هر روزنهای برای مقاومت فکری و اجتماعی است.
این واقعیت تلخ است: طالبان نه به حقوق ابتدایی مردم احترام میگذارند و نه به پیشرفت و ارتباط با دنیای مدرن اعتقادی دارند. آنها از آگاهی مردم بیش از هر چیز میترسند. امروز افغانستان با خطر تبدیلشدن به یک زندان دیجیتال روبهرو است؛ زندانی که در آن نه صدای مخالف شنیده میشود و نه امیدی به تغییر باقی میماند. اما در عین حال، این سیاستها بیش از آنکه نشانه قدرت طالبان باشد، نشانه ضعف و ترسشان است؛ ترسی از قدرت آگاهی و از اتحاد مردمی که دیر یا زود، راههای تازهای برای شکستن این زنجیرها پیدا خواهند کرد.