افغانستان، کشوری که دهه‌ها در آتش جنگ و ناآرامی سوخته، همچنان با یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بشردوستانه جهان روبروست؛ آلودگی گسترده به ماین‌ها و مواد منفجره به‌جامانده از درگیری‌ها.
این تهدید خاموش، که پس از سال‌ها منازعه در گوشه و کنار این سرزمین پراکنده شده، هر روز جان انسان‌ها را می‌گیرد و امید به بازسازی و توسعه پایدار را کم‌رنگ‌تر می‌کند.
هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) روز گذشته (جمعه، 15 حمل/4 اپریل) در بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی آگاهی از خطرات ماین هشدار داده که افغانستان یکی از آسیب‌پذیرترین مناطق جهان در برابر این بقایای مرگبار است.
بر اساس گزارش‌ها، در طول دهه‌های گذشته، ده‌ها هزار نفر قربانی انفجار ماین‌ها و مهمات منفجرنشده شده‌اند؛ بسیاری جان باخته‌اند و بازماندگان با جراحات شدید به زندگی ادامه می‌دهند.
در این میان، کودکان بیش از هر گروه دیگری در معرض خطر قرار دارند و به گفته یوناما، بخش اعظم قربانیان را تشکیل می‌دهند. این نهاد با تاکید بر نیاز فوری به حمایت جهانی، از جامعه بین‌المللی خواسته تا برای کاهش این فاجعه انسانی اقدام کند.
همزمان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز با انتشار گزارش‌هایی نگران‌کننده، ابعاد این بحران را روشن‌تر کرده است. به گفته این سازمان، پس از چهار دهه جنگ، مواد منفجره پراکنده در سراسر افغانستان به تهدیدی دایمی و کشنده تبدیل شده‌اند.
این خطر به‌ویژه برای خانواده‌های بازگشته از آوارگی و کودکانی که ناآگاهانه با این اشیای مرگبار برخورد می‌کنند، جدی‌تر است. آمارها نشان می‌دهند که تنها در یک سال گذشته در کشور، دست‌کم 564 نفر، از جمله 434 کودک، بر اثر انفجار ماین‌ها و مهمات جان خود را از دست داده‌اند. کارشناسان معتقدند آمار واقعی ممکن است بسیار بیشتر از این‌ها باشد.
کاترینا ریتز، رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در افغانستان، در این باره می‌گوید: «ماین‌ها و مواد منفجره نه‌تنها زندگی روزمره را مختل کرده و توسعه اقتصادی را متوقف می‌کنند، بلکه هر روز قربانیان بیشتری می‌گیرند.»
او همچنین به کاهش بودجه برنامه‌های پاکسازی ماین‌ها اشاره کرده و هشدار داده که این موضوع می‌تواند حوادث دلخراش را افزایش دهد. این کاهش منابع مالی در حالی رخ می‌دهد که نیاز به پاکسازی مناطق آلوده و آموزش عمومی در باره تهدید ناشی از ماین‌ها و مواد منفجر ناشده، بیش از هر زمان دیگری در کشور احساس می‌شود.
ماین‌ها و مواد منفجره به‌جامانده در افغانستان عمدتاً نتیجه دهه‌ها جنگ و درگیری‌های مسلحانه‌ای هستند که از زمان تهاجم شوروی در سال ۱۹۷۹ آغاز شدند و تا منازعات داخلی و حضور نیروهای بین‌المللی ادامه یافتند.
این بقایای مرگبار شامل ماین‌های زمینی، بمب‌های خوشه‌ای، مهمات منفجرنشده و تله‌های انفجاری است که توسط طرف‌های مختلف درگیر، از جمله ارتش شوروی، مجاهدین، طالبان و حتی نیروهای ائتلاف بین‌المللی، در مناطق شهری، روستایی و مسیرهای ارتباطی پراکنده شده‌اند.
عدم ثبت دقیق مکان این مواد در طول سال‌ها، همراه با جابجایی طبیعی ناشی از سیلاب‌ها و فرسایش خاک، شناسایی و پاکسازی آن‌ها را دشوارتر کرده است. این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا افغانستان به یکی از آلوده‌ترین کشورهای جهان به این تهدیدات خاموش تبدیل شود که همچنان جان غیرنظامیان را می‌گیرد.
با این حال، اقداماتی که تاکنون برای پاکسازی اراضی افغانستان از مین‌ها و مواد منفجره به‌جامانده انجام شده، تنها بخش کوچکی از نیازهای گسترده کشور را پوشش داده است. پاکسازی کامل مناطق آلوده، که همچنان چالشی بزرگ به شمار می‌رود، به سرمایه‌گذاری هنگفت مالی و هماهنگی موثر بین‌المللی نیاز دارد تا بتواند این تهدید مرگبار را به‌طور جامع ریشه‌کن کند.
افغانستان به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین کشورهای جهان به ماین و مواد منفجره، نیازمند توجه جدی نهادهای مسئول است. درخواست‌های مکرر یوناما و صلیب سرخ از سازمان‌های بشردوستانه و دولت‌ها برای حمایت از مردم آسیب‌پذیر کشور، فوریت رسیدگی به این معضل را نشان می‌دهد.
بدون اقدامات قاطع، این تهدید پنهان به گرفتن جان غیرنظامیان، به‌ویژه کودکان در افغانستان ادامه خواهد داد و رویای بازسازی و توسعه پایدار را دست‌نیافتنی‌تر خواهد کرد.
اکنون که دامنه جنگ و ناامنی تا حدی فروکش کرده، زمان آن فرا رسیده که نهادهای مسئول داخلی و بین‌المللی با برنامه‌ریزی و اقدامات گسترده، به مقابله با این تهدید مرگبار بپردازند. مصونیت جان شهروندان و بویژه کودکان افغانستان در گرو این تصمیمات است.
