ممنوعیت آموزش زنان و دختران در رشته‌های علوم طبی توسط طالبان در افغانستان، یک اقدام تبعیض‌آمیز علیه حقوق زنان محسوب می‌شود که پیامدهای جدی برای نظام سلامت کشور به همراه دارد. گزارش دفتر هماهنگی امور کمک‌های بشردوستانۀ سازمان ملل متحد (اوچا) نشان می‌دهد که این تصمیم طالبان، بحران‌های عمیقی در بخش سلامت افغانستان ایجاد کرده و به ویژه بر میزان مرگ و میر مادران تأثیر منفی گذاشته است. بر اساس این گزارش، میزان مرگ و میر مادران در افغانستان سه برابر میانگین جهانی است. این وضعیت نگران‌کننده، ریشه در عوامل متعددی دارد که ممنوعیت تحصیل زنان در علوم پزشکی یکی از مهم‌ترین آن‌هاست.
یکی از دلایل اصلی افزایش مرگ و میر مادران در افغانستان، کمبود نیروی کار متخصص زن در بخش سلامت است. در جامعه‌ای که دسترسی زنان به خدمات بهداشتی به دلیل مسائل فرهنگی و مذهبی محدود است، حضور زنان در نقش‌هایی مانند قابله، پرستار، و پزشک برای ارائه مراقبت‌های صحی به زنان ضروری است. با ممنوعیت تحصیل زنان در رشته‌های پزشکی، تعداد متخصصان زن در آینده به شدت کاهش خواهد یافت و این امر دسترسی زنان به مراقبت‌های بهداشتی را محدودتر خواهد کرد. در نتیجه، بسیاری از زنان در دوران بارداری و زایمان از مراقبت‌های ضروری محروم خواهند شد که این خود به افزایش مرگ و میر مادران منجر می‌شود.
علاوه بر این، افغانستان با کمبود زیرساخت‌های بهداشتی و امکانات پزشکی مواجه است. بسیاری از مناطق روستایی و دورافتاده فاقد مراکز بهداشتی مجهز هستند و زنان برای دریافت خدمات پزشکی باید مسافت‌های طولانی را طی کنند. این مشکل با کاهش نیروی کار متخصص زن تشدید می‌شود، زیرا حتی در مناطقی که امکانات بهداشتی وجود دارد، ممکن است به دلیل نبود پرسنل زن، خدمات کافی ارائه نشود.
ممنوعیت تحصیل زنان در علوم پزشکی همچنین باعث کاهش کیفیت آموزش و پژوهش در این حوزه خواهد شد. زنان نه تنها به عنوان ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی، بلکه به عنوان محقق و مربی نیز نقش مهمی در پیشرفت نظام سلامت ایفا می‌کنند. حذف زنان از این فرآیند، نه تنها به کاهش تعداد متخصصان زن منجر می‌شود، بلکه نوآوری و پیشرفت در حوزه پزشکی را نیز محدود خواهد کرد. این امر در بلندمدت، توانایی نظام سلامت افغانستان را برای مقابله با چالش‌های بهداشتی تضعیف خواهد کرد.
برای رفع این معضل، اقدامات فوری و بلندمدت لازم است. در کوتاه مدت، سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای بشردوستانه باید فشار بیشتری بر طالبان وارد کنند تا سیاست‌های تبعیض‌آمیز علیه زنان را لغو کنند. همچنین، ارائه آموزش‌های فشرده و دوره‌های کوتاه‌مدت برای زنان در حوزه‌های بهداشتی می‌تواند تا حدی کمبود نیروی کار متخصص زن را جبران کند. در بلندمدت، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بهداشتی و افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی در مناطق روستایی و دورافتاده ضروری است. علاوه بر این، حمایت از برنامه‌های آموزشی آنلاین و از راه دور می‌تواند به زنان افغان امکان ادامه تحصیل در رشته‌های پزشکی را بدهد، حتی در شرایطی که تحصیل در دانشگاه‌ها برای آنها ممنوع است.
بنابراین بهبود وضعیت سلامت مادران در افغانستان مستلزم تغییرات ساختاری در سیاست‌های داخلی و حمایت بین‌المللی است. بدون حضور فعال زنان در نظام سلامت، دستیابی به اهداف توسعه پایدار در حوزه بهداشت و کاهش مرگ و میر مادران غیرممکن خواهد بود. جامعه جهانی باید با همکاری نهادهای محلی، برای احیای حقوق زنان و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی در افغانستان تلاش کند.
