۱۸ دسامبر/۲۸ قوس از سوی بخش فرهنگی و آموزشی سازمان ملل (یونسکو) به‌عنوان «روز جهانی مهاجران» نام‌گذاری شده است.
جهانیان درحالی به استقبال از این روز می‌روند که پدیده‌ی مهاجرت در حال حاضر به یکی از جدی‌ترین بحران‌های بشری تبدیل شده است.
طبق گزارش نهادهای سازمان ملل، تعداد آوارگان در سراسر جهان در سال ۲۰۲۴ به بیش از ۱۲۰ میلیون نفر رسیده و نظر به شرایط جاری در برخی نقاط جهان، احتمال می‌رود که شمار مهاجران در سال‌های آینده افزایش یابد.
بخش پناهندگان سازمان ملل، جنگ، خشونت، تغییرات اقلیمی، آزار و اذیت و نقض حقوق‌بشر را از عوامل عمده مهاجرت در سال جاری در جهان عنوان کرده است.
براساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، هم‌اکنون سوریه، اوکراین و افغانستان به ترتیب در صدر فهرست کشورهای دارای بیش‌ترین جمعیت مهاجران در جهان قرار دارند.
آمارهای این سازمان همچنان نشان می‌دهد که در چهار سال اخیر حدود ۸ میلیون مهاجر افغانستانی به کشورهای دور و نزدیک مهاجر شده‌اند.
پیش‌تر کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان هم گزارش داده بود که حدود ۱۱ میلیون افغان در سطح جهان آواره‌اند.
افغانستان در سال‌های اخیر درحالی با بزرگ‌ترین بحران مهاجرتی مواجه است که فقر و بیکاری و ناملایمات سیاسی بر سرنوشت جمعی مردم سایه افکنده و زندگی میلیون‌ها تن را تحت تاثیر قرار داده است.
با تسلط مجدد طالبان بر افغانستان موج جدید مهاجرت از کشور به راه افتاد که تاهنوز ادامه دارد و به نظر می‌رسد تا بهبود اوضاع اقتصادی و سیاسی کشور به‌عنوان یک معضل منطقه‌ای و جهانی همچنان باقی خواهد ماند.
در این میان، تحولات پیاپی سیاسی در افغانستان طی نیم قرن اخیر که پیامدهای عمده آن ناامنی، جنگ، فقر، بیکاری و بی‌ثباتی سیاسی بوده است نقش اصلی را در سرازیر کردن چندین موج مهاجرت از کشور داشته است.
نخستین موج مهاجرت افغان‌ها پس از کودتای هفت ثور «حزب دموکراتیک خلق افغانستان» تحت حمایت شوروی سابق در برابر حکومت محمد داوود خان به راه افتاد که به دنبال آن ناآرامی و جنگ‌ها باعث مهاجرت بخش وسیعی از مردم به خارج از کشور شد.
دومین موج مهاجرت افغانستانی‌ها همزمان با شروع جنگ‌های داخلی و به تبع آن حاکمیت اول طالبان، در دهه هفتاد خورشیدی شکل گرفت که زندگی جمعی مردم در شهرها و روستاها از منازعات گروه‌های رقیب قدرت و همچنان حاکمیت اول طالبان، در معرض آسیب‌های فراوان قرار گرفت.
موج سوم مهاجرت افغان‌ها در سال 1400 شمسی/2021 میلادی اتفاق افتاد که براساس حجم و گستره بیش‌تر از موج‌های گذشته بوده است. در این سال نظام جمهوریت در افغانستان سقوط کرد و گروه طالبان برای دومین‌بار سکان قدرت و حکومت را در کشور به دست گرفت.
با روی کارآمدن دوباره حکومت طالبان، فقر و بیکاری به گونه کم‌سابقه افزایش یافت و اقشار گوناگون جامعه به دلایل عمدتا اقتصادی و امنیتی کشور را ترک کردند.
با توجه به بزرگ‌ترین و طولانی‌‌ترین بحران مهاجرت که هم‌اکنون دامنگیر کشور است، انتظار می‌رود طبقه حاکم در کشور در همسویی با جامعه بین‌المللی در پی حل بنیادین معضل مهاجرت از افغانستان باشند؛ معضلی که به نظر می‌رسد بیش از همه ریشه در بی‌ثباتی سیاسی، ناامنی و بیکاری دارد.
