یکی از رویدادهای مهم در تاریخ مبارزاتی و سیاسی مردم افغانستان 26 دلو است. در این روز قوای شوروی سابق پس از 9 سال اشغال افغانستان سرانجام در 26 دلو 1367 از کشور خارج شدند.
ارتش سرخ حدود یک سال پس از سرنگونی حکومت محمد داوود خان، رئیس جمهور پیشین کشور توسط حزب دموکراتیک خلق افغانستان، در سال 1358 به افغانستان لشکرکشی کرد و 9 سال در برابر مجاهدین و سایر گروه‌های مخالف مسکو جنگید.
جنگ 9 ساله شوروی و دولت تحت حمایت مسکو در برابر نیروهای مجاهدین و سایر مخالفان، نزدیک به 2 میلیون کشته و زخمی در کشور برجای گذاشت. در این جنگ حدود 14 هزار نفر از نیروهای ارتش سرخ نیز کشته و هزاران تن دیگر آنان مجروح و اسیر شدند.
افزون بر این، زیرساخت‌های حیاتی و مهم کشور در این جنگ آسیب دید و میلیون‌ها تن به دلیل گسترش درگیری‌ها و منازعات از افغانستان به کشورهای دور و نزدیک آواره شدند.
بسیاری از تحلیلگران کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان تحت حمایت مسکو در برابر محمد داوود خان و به دنبال آن تهاجم ارتش سرخ به کشور را سرآغاز روزهای سیاه در افغانستان می‌دانند که زمینه‌ساز جنگ، بی‌ثباتی و بحران جاری در کشور شده است.
تهاجم ارتش سرخ به افغانستان که زمینه‌ساز آن حزب دموکراتیک خلق بود، سبب تحریک احساسات اسلامی و ملی مردم افغانستان شد و جنگی ویرانگر را در کشور کلید زد.
مقاومت مردم افغانستان در برابر ابرقدرت وقت و دولت تحت حمایت آن در کابل، اما فشارها بر مسکو را تشدید و ضربات سختی به ارتش سرخ وارد کرد؛ به حدی که میخائیل گورباچف، آخرین رهبر شوروی سابق این جنگ را «زخم ناسور» برای کشورش خوانده بود.
واقعیت این است که مردم افغانستان و نیروهای مجاهدین در جنگ با ارتش سرخ سرسختانه مبارزه کردند و نگذاشتند افغانستان همانند برخی ممالک آسیای میانه تحت سیطره و اشغال شوروی سابق قرار گیرد.
آنچه اما باعث شد که نقاط مثبت و ارزشمند جهاد مردم افغانستان در برابر شوروی سابق به فراموشی سپرده شود، نقش منفی عده‌ای از سران مجاهدین بود که با سیاست‌های کوته‌بینانه و اشتباه خواستند ثمره جهاد و پیروزی مردم افغانستان را به نفع‌شان مصادره کنند.
علاوه بر این، عملکردهای اشتباه، روحیه جنگ‌طلبی و ناکامی برخی سران مجاهدین در امر دولتداری و اداره درست سیاسی کشور پس از خروج نیروهای شوروی و سقوط دولت داکتر نجیب الله، سبب شد که افغانستان بدتر از گذشته به کانون جنگ‌ها و منازعات داخلی تبدیل گردد؛ جنگی که جان هزاران انسان بی‌گناه را گرفت، شهرها را در آتش سوزاند و میلیون انسان را آواره کرد.
جنگ‌های داخلی پس از خروج شوروی سابق همچنان زمینه‌ساز ظهور جنبش طالبان شد که با گذشت دو دهه دوری از قدرت، اکنون بار دیگر بر افغانستان مسلط شده است.
در هر حال، 26 دلو به عنوان نماد استقامت مردم افغانستان در برابر تجاوزات بیرونی، یادآور حماسه‌سازی‌های مردم دلیر این سرزمین در آن زمان است. این روز همچنان به حاکمان افغانستان فرصت می‌دهد که یک بار دیگر تاریخ و اشتباهات گذشته را مرور کنند و برای ایجاد فردای بهتر مسئولانه و درست گام بردارند.
