در روز دوشنبه، ۲ اوت ۲۰۲۷ (معادل ۱۱ اسد ۱۴۰۶ در تقویم هجری شمسی)، یکی از شگفت‌انگیزترین رویدادهای نجومی قرن بیست و یکم رخ خواهد داد: یک کسوف کامل خورشیدی که طولانی‌ترین کسوف کامل در این قرن است. این پدیده، که به عنوان “کسوف قرن” شناخته می‌شود، روز را برای چند دقیقه به شب تبدیل می‌کند و فرصتی نادر برای مشاهده تاج خورشید (هاله درخشان اطراف خورشید) فراهم می‌آورد. حداکثر مدت زمان کامل بودن کسوف حدود ۶ دقیقه و ۲۳ ثانیه خواهد بود، که در جنوب شرقی مصر، نزدیک به شهر لوکسور، مشاهده می‌شود. این مدت زمان از کسوف کامل آوریل ۲۰۲۴ (که حداکثر ۴ دقیقه و ۲۸ ثانیه طول کشید) بسیار طولانی‌تر است و تا سال ۲۱۱۴، طولانی‌ترین خواهد ماند.
کسوف خورشیدی چیست؟
کسوف خورشیدی زمانی رخ می‌دهد که ماه دقیقاً بین زمین و خورشید قرار گیرد و سایه خود را بر روی زمین بیندازد. در کسوف کامل، قطر ظاهری ماه بزرگ‌تر از خورشید به نظر می‌رسد و نور خورشید را کاملاً مسدود می‌کند، که باعث تاریکی روز می‌شود. این پدیده حدود هر ۱۸ ماه یک بار در جایی از جهان رخ می‌دهد، اما برای یک مکان خاص، ممکن است هر چند قرن یک بار اتفاق بیفتد. کسوف‌های جزئی (نیمه‌ای) نیز حداقل دو بار در سال در نقاط مختلف زمین دیده می‌شوند.
مسیر کامل کسوف از جنوب اسپانیا (نزدیک تنگه جبل‌الطارق) آغاز شده، از مراکش، الجزایر، تونس، لیبی، مصر و بخش‌هایی از خاورمیانه عبور می‌کند و در اقیانوس هند به پایان می‌رسد. شهرهای اصلی در مسیر کامل عبارتند از: سویل (اسپانیا)، الجزیره (الجزایر)، تونس (تونس)، طرابلس (لیبی)، قاهره و لوکسور (مصر)، و جده (عربستان سعودی). خارج از این مسیر باریک (حدود ۲۶۸ کیلومتر عرض)، کسوف به صورت جزئی قابل مشاهده است و در قاره آمریکا اصلاً دیده نمی‌شود.
وضعیت مشاهده در افغانستان
خوشبختانه، این کسوف در افغانستان به صورت کسوف جزئی قابل مشاهده خواهد بود، هرچند کامل نخواهد بود. بر اساس محاسبات نجومی، در شهر کابل، کسوف حدود ساعت ۶:۴۵ صبح تا ۹:۳۰ صبح به وقت محلی (UTC+4:30) آغاز می‌شود، با حداکثر پوشیدگی حدود ۴۰-۵۰ درصد از قرص خورشید در اوج (حدود ساعت ۸:۰۰ صبح). این پدیده در سراسر کشور، از هرات در غرب تا کندز در شمال، و از کابل تا قندهار در جنوب، به طور مشابه دیده می‌شود، اما بهترین مشاهده در مناطق شرقی و مرکزی (نزدیک مرز با پاکستان) خواهد بود، جایی که پوشیدگی کمی بیشتر است.
در افغانستان، تابستان ۲۰۲۷ (اسد ماه) هوا معمولاً صاف است، به ویژه در ارتفاعات، که شانس مشاهده را افزایش می‌دهد. با این حال، گرد و غبار یا ابرهای ناگهانی ممکن است مزاحم شوند. برای آمادگی، از سایت‌های معتبر مانند timeanddate.com یا اپلیکیشن‌های نجومی مانند Stellarium استفاده کنید تا زمان دقیق محلی را برای شهر خود محاسبه کنید.
نکات ایمنی مهم برای مشاهده در افغانستان
مشاهده کسوف بدون تجهیزات مناسب می‌تواند به چشمان شما آسیب بزند!
- هرگز مستقیم به خورشید نگاه نکنید، حتی در مراحل جزئی. از عینک‌های مخصوص کسوف (ISO 12312-2 استاندارد) استفاده کنید که در بازارهای کابل یا آنلاین (از فروشگاه‌های معتبر) قابل تهیه است. اگر عینک ندارید، از روش‌های سنتی ایمن مانند سوراخ‌نگه در جعبه مقوایی (پروژکتور سایه) بهره ببرید.
- کودکان و سالمندان را تشویق کنید، اما نظارت کنید. در افغانستان، می‌توانید با خانواده در حیاط خانه یا تپه‌های اطراف شهر جمع شوید – این یک فرصت عالی برای آموزش نجوم به نسل جوان است.
- از دوربین‌های موبایل با فیلتر مناسب یا تلسکوپ‌های آماتوری استفاده کنید، اما اولویت ایمنی است.
اطلاعات تکمیلی: چرا این کسوف خاص است؟
این کسوف نه تنها طولانی است، بلکه در زمان مناسبی رخ می‌دهد: اوایل ماه اسد، که هوا در خاورمیانه و شمال آفریقا گرم و اغلب صاف است. دانشمندان از آن برای مطالعه جو خورشید، تاج و بادهای خورشیدی استفاده خواهند کرد، که می‌تواند به پیش‌بینی طوفان‌های مغناطیسی زمین کمک کند. از نظر تاریخی، کسوف‌های طولانی مانند این، الهام‌بخش شاعران و ستاره‌شناسان باستانی بوده – تصور کنید در آسمان آبی افغانستان، خورشید نیمه‌پوشیده چطور شبیه به یک هلال درخشان می‌شود!
اگر در افغانستان هستید، این رویداد را از دست ندهید. با دوستان و خانواده برنامه‌ریزی کنید و از زیبایی‌های آسمان شبانه‌روز لذت ببرید. برای جزئیات بیشتر، به منابع نجومی معتبر مراجعه کنید. آسمان همیشه پر از شگفتی‌هاست!
