تأکید اخیر نخست‌وزیر پاکستان بر پیشبرد پروژه راه‌آهن افغان-ترانس، بار دیگر اهمیت استراتژیک این طرح زیرساختی را در دستور کار منطقه‌ای قرار داد. این پروژه که مسیر آن از ازبیکستان عبور کرده، افغانستان را به پاکستان متصل می‌سازد، می‌تواند معادلات اقتصادی جنوب و مرکز آسیا را متحول کند و افغانستان را از یک کشور محصور در خشکی به پل ارتباطی حیاتی میان دو منطقه مهم تبدیل نماید.
شهباز شریف اخیرا در اختتامیه نشست وزیران حمل‌ونقل منطقه‌ای ۲۰۲۵، این طرح را «فرصتی انقلابی برای تجارت و اتصال مرزی» توصیف کرد. این تعبیر نشان می‌دهد که کشورهای منطقه به تدریج به ضرورت همگرایی اقتصادی و ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل یکپارچه واقف شده‌اند. پروژه افغان-ترانس در این راستا، نه تنها یک خط ریلی ساده، بلکه رگ حیاتی اقتصادی است که می‌تواند جریان کالا، سرمایه و فرصت‌های تجاری را در منطقه تسهیل کند.
برای افغانستان، این پروژه اهمیتی دوچندان دارد. کشوری که دهه‌ها در انزوای اقتصادی به سر برد و از مزایای ترانزیت منطقه‌ای محروم ماند، اکنون می‌تواند با بهره‌مندی از موقعیت جغرافیایی خود، نقش محوری در تجارت آسیای مرکزی و جنوب آسیا ایفا کند. این راه‌آهن می‌تواند دسترسی افغانستان به بنادر بین‌المللی را تسهیل کرده و درآمدهای ترانزیتی قابل توجهی برای دولت و مردم این کشور ایجاد نماید.
علاوه بر این، طرح مذکور زمینه‌ساز ایجاد هزاران فرصت شغلی در بخش‌های حمل‌ونقل، لجستیک، گمرکات و خدمات وابسته خواهد بود که می‌تواند بخش قابل توجهی از بیکاری را کاهش دهد.
از منظر استراتژیک، پروژه افغان-ترانس افغانستان را از وابستگی یک‌جانبه به مسیرهای تجاری محدود رهایی بخشیده و گزینه‌های متنوع‌تری برای صادرات و واردات فراهم می‌آورد. این امر نه تنها امنیت اقتصادی کشور را تقویت می‌کند، بلکه قدرت چانه‌زنی افغانستان در مذاکرات تجاری منطقه‌ای را نیز افزایش خواهد داد. کشورهای آسیای مرکزی که به دنبال مسیرهای کارآمدتر برای دسترسی به بنادر گرم‌آبی هستند، می‌توانند از طریق این راه‌آهن به بازارهای جنوب آسیا و فراتر از آن دست یابند.
با این حال، تحقق این پروژه مستلزم ثبات سیاسی و امنیتی پایدار در افغانستان است. تاریخ نشان داده که بی‌ثباتی‌های مزمن در این کشور، همواره مانع اصلی اجرای طرح‌های زیرساختی بزرگ بوده است. سرمایه‌گذاران بین‌المللی و منطقه‌ای برای مشارکت در چنین پروژه‌هایی نیازمند تضمین‌های امنیتی و حقوقی قابل اعتماد هستند. بدون ایجاد محیطی مساعد برای سرمایه‌گذاری، احتمال تعویق یا شکست این طرح افزایش خواهد یافت.
همچنین، هماهنگی میان کشورهای درگیر در این پروژه از اهمیت بالایی برخوردار است. ازبیکستان، افغانستان و پاکستان باید در زمینه‌های گمرکی، حقوقی و استانداردهای فنی به توافقات شفاف و قابل اجرا دست یابند. عدم هم‌افزایی در این حوزه‌ها می‌تواند کارآیی طرح را کاهش داده و از جذابیت اقتصادی آن بکاهد.
پروژه افغان-ترانس، فراتر از یک طرح زیرساختی، نمادی از امکان همکاری منطقه‌ای در دورانی است که تنش‌های ژئوپلیتیک روزافزون است. برای افغانستان، این پروژه می‌تواند دریچه‌ای به سوی بازگشت به چرخه اقتصاد جهانی و رهایی از دهه‌ها انزوا باشد. اما تحقق این آرمان، مستلزم اراده سیاسی، ثبات امنیتی و تعهد جدی همه طرف‌های درگیر است. تنها در این صورت است که افغانستان می‌تواند از موقعیت جغرافیایی خود به عنوان پل ارتباطی میان شمال و جنوب آسیا بهره‌برداری کرده و به رونق اقتصادی پایدار دست یابد.