صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) در گزارشی مشترکی با یونسکو اعلام کردند که بیش از ۲ میلیون کودک در افغانستان از آموزش محروم‌اند و بیش از ۹۰ درصد کودکان ۱۰ ساله قادر به خواندن متن‌های ساده نیستند. این دو نهاد وضعیت آموزش در افغانستان را بحرانی توصیف کرد و گفت که شاگردان «مکتب می‌روند اما چیزی یاد نمی‌گیرند.»
یونیسف این وضعیت را پیامد سیاست‌های ضعیف و محدودکننده طالبان در نظام آموزشی دانست و افزود که آموزش در مقطع متوسطه برای دختران و پسران دچار بحران عمیقی است که به «فقر یادگیری» بی‌سابقه منجر شده است.
این گزارش تأکید کرد که محدودیت‌های دست‌وپاگیر، سرمایه‌گذاری اندک طالبان در نظام آموزشی، و ممنوعیت‌های گسترده، به‌ویژه برای دختران، کودکان را از کسب مهارت‌های لازم برای یادگیری و مشاغل آینده محروم کرده است.
کمبود شدید آموزگاران، به‌ویژه زنان، تغییرات مکرر در برنامه درسی، نظارت ضعیف، و ضعف زیرساخت‌ها کیفیت آموزش را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. گزارش نشان می‌دهد که حدود نیمی از مکاتب افغانستان فاقد آب آشامیدنی سالم، امکانات بهداشتی یا سیستم گرمایش هستند و بیش از هزار مکتب به دلیل تخریب ناشی از جنگ و بلایای طبیعی غیرقابل استفاده مانده‌اند.
بخش آموزش افغانستان تحت فشار شدید بحران‌های انسانی قرار دارد. بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۲۵ حدود ۸.۹ میلیون کودک، از جمله ۸۸۸ هزار کودک دارای معلولیت، به حمایت‌های آموزشی اضطراری نیاز دارند. بازگشت اجباری بیش از ۲.۷ میلیون نفر از ایران و پاکستان از سال ۲۰۲۳، که ۶۰ درصد آن‌ها کودکان و جوانان هستند، این فشار را تشدید کرده است.
یونیسف و یونسکو از مقامات طالبان خواسته‌اند که ممنوعیت آموزش متوسطه و عالی برای دختران و زنان را فوراً لغو کنند. یونیسف پیش‌بینی کرده که در صورت ادامه این ممنوعیت، تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به ۴ میلیون دختر از آموزش متوسطه محروم خواهند شد، که پیامدهای عمیقی برای آینده کشور خواهد داشت.
یونسکو نیز هشدار داده که تعلیق آموزش عالی زنان می‌تواند تا سال ۲۰۶۶ خسارتی حدود ۹.۶ میلیارد دلار به اقتصاد افغانستان وارد کند، که معادل دو سوم تولید ناخالص داخلی کنونی این کشور است.
این گزارش در حالی منتشر شده که یونیسف پیش‌تر اعلام کرده بود ۲۵ درصد کودکان افغان دچار اضطراب و یک‌هفتم آن‌ها با افسردگی مواجه‌اند، که نشان‌دهنده تأثیرات گسترده بحران‌های اجتماعی و آموزشی بر سلامت روان نسل جوان است.
یونیسف و یونسکو خواستار همکاری فوری نهادهای ملی و بین‌المللی برای تقویت زیرساخت‌های آموزشی، استخدام آموزگاران زن و ایجاد محیط‌های امن برای یادگیری شده‌اند.
