این سند تکاندهنده نشان میدهد که واشنگتن طی دو دهه بیش از ۱۴۸ میلیارد دالر در افغانستان هزینه کرد، اما نه تنها به اهداف اعلامشده خود دست نیافت، بلکه زمینهساز فروپاشی نظامی شد که خود بنیانگذار آن بود.
ارقام این گزارش روایتگر تناقضی عمیق است که در آن ۶۰ درصد از این بودجه کلان صرف برنامههای امنیتی شد، از خرید تجهیزات نظامی گرفته تا آموزش نیروها، اما همین تجهیزات پس از سقوط در سال ۲۰۲۱ به دست طالبان افتاد. بخش دیگر بر پروژههای عمرانی، انرژی و هتلسازی هزینه شد که بسیاری نیمهکاره ماندند یا در دام سوءمدیریت گرفتار آمدند.
اما این داستان تنها روایت فساد داخلی نیست. سازمان شفافیت بینالملل، افغانستان را در سال ۲۰۱۸ چهارمین کشور فاسد جهان اعلام کرد، جایگاهی که در میان ۱۸۰ کشور رتبه ۱۷۷ فساد را به خود اختصاص داد. این آمار تنها نیمی از حقیقت است؛ نیم دیگر آن در نقش حامیان خارجی نهفته است که علیرغم آگاهی از باتلاق فساد، همچنان منابع را در مسیری میریختند که به هیچ جا نمیرسید.
واقعیت تلخ این است که میلیاردها دالر نه در خدمت مردم افغانستان، بلکه در جیبهای مقامات فاسد، موسسات خارجی سودجو و سازوکارهای تشریفاتی بیثمر هزینه شد. سیستمی که واشنگتن و متحدانش آن را طراحی و حمایت کردند، از همان آغاز در ساختار خود آسیبپذیریهایی داشت که راه را برای فساد نظاممند هموار میکرد. با این حال، پرسش اساسی این است که آیا ناظران غربی واقعاً نمیدانستند کجا میرود این پول، یا نظارت سستوعمدی بخشی از معادله بود؟
فروپاشی نظام جمهوری در افغانستان محصول ترکیبی از فساد داخلی و بیتدبیری خارجی بود. نظامی که از داخل چون موریانه خورده شده بود، پیش از آنکه طالبان آن را سرنگون کنند، از درون فرو ریخته بود. این حقیقت که حکومت پیشین تا آخرین روز در باتلاق فساد غوطهور بود، نشاندهنده شکست استراتژیک سران حکومت افغانستان و حامیان خارجی آن در ایجاد نهادهای پاسخگو و شفاف است.
ماجرای فساد مالی و سقوط نظام در افغانستان به صراحت تاکید میکند که تجربه این کشور باید هشداری باشد برای برنامههای مشابه. این هشدار نه تنها به دولتهای دریافتکننده کمک، بلکه به کشورهای کمکدهنده نیز معطوف است.
تاریخ نشان داد که پول بدون نظارت واقعی، بدون مکانیزمهای پاسخگویی موثر، و بدون اراده سیاسی برای مقابله با فساد، تنها سوخت بحران است نه راهحل آن. ۱۴۸ میلیارد دالر هزینه شد تا دنیا درسی بیاموزد که هنوز نامعلوم است آیا فراگرفته شده یا نه. وضعیت درناک و عبرتآمیزی که سرنوشت چهل میلیون انسان قربانی نظامی شد که در آن فساد اقلیت، با حمایت بیحساب حامیان خارجی، تباهی اکثریت را رقم زد.
