روز جهانی افراد دارای معلولیت که هر ساله در سوم دسامبر برگزار میشود، مجالی است تا جوامع به حقوق، نیازها و چالشهای این قشر از جامعه توجه کنند. این روز تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه فراخوانی برای تأمل بر محدودیتها، موانع و مسئولیتهای مشترک ما در قبال افرادی است که با مشکلات جسمی یا ذهنی زندگی میکنند.
معلولیت میتواند اشکال گوناگونی داشته باشد؛ از ناتوانیهای جسمی و حسی گرفته تا اختلالات شناختی و روانی. هر نوع از این معلولیتها محدودیتهای متعددی را برای افراد ایجاد میکند. افراد دارای نقص عضو یا فلج، برای انجام فعالیتهای روزانه مانند رفتوآمد، نیاز به کمک دارند. افرادی که با مشکلات شنوایی یا گفتاری مواجهاند، برای برقراری ارتباط با دیگران با چالشهایی دستوپنجه نرم میکنند. از سوی دیگر، بسیاری از معلولان به دلیل نبود امکانات مناسب، از بازار کار محروم میشوند و دسترسی به آموزش برای آنان، بهویژه در کشورهای در حال توسعه، اغلب محدود یا غیرممکن است.
افغانستان یکی از کشورهایی است که در نتیجه دههها جنگ و ناآرامی، شمار زیادی از افراد دارای معلولیت را در خود جای داده است. بر اساس آمارهای سازمان ملل، حدود ۱.۵ میلیون نفر در افغانستان با معلولیتهای جدی زندگی میکنند که بسیاری از آنان کودکان هستند. این افراد با چالشهای متعددی روبهرو هستند.
علاوه بر این، بسیاری از افراد دارای معلولیت در مناطق دورافتاده و محروم زندگی میکنند و برای دسترسی به خدمات درمانی و توانبخشی با مشکلات فراوانی مواجهاند. نگرشهای منفی و تبعیضآمیز نسبت به معلولان نیز باعث انزوای اجتماعی و عدم پذیرش آنان در جامعه میشود. همچنین، بازار کار افغانستان به دلیل وضعیت اقتصادی ضعیف، ظرفیت لازم برای جذب افراد دارای معلولیت را ندارد.
برای کاهش مشکلات و چالشهای افراد دارای معلولیت در افغانستان، اقداماتی در سطوح مختلف میتواند مؤثر باشد. حاکمیت و سازمانهای بینالمللی باید برای پاکسازی مینها و مواد منفجره باقیمانده از جنگ، برنامههای جدی و عملی را اجرا کنند. ایجاد مراکز درمانی و توانبخشی در مناطق محروم نیز میتواند دسترسی به خدمات مورد نیاز را برای معلولان آسانتر کند.
رسانهها و نهادهای مدنی باید تلاش کنند تا نگرشهای منفی نسبت به معلولان را تغییر دهند و احترام به حقوق آنان را در جامعه نهادینه کنند. همچنین، دولت و بخش خصوصی باید فرصتهای آموزشی و شغلی ویژهای را برای افراد دارای معلولیت فراهم کنند تا آنان بتوانند زندگی مستقل و آبرومندانهای داشته باشند.
حمایت از افراد دارای معلولیت تنها وظیفه دولت یا نهادهای بینالمللی نیست؛ بلکه هر یک از ما بهعنوان اعضای جامعه وظیفه داریم تا با درک مشکلات آنان، قدمی هرچند کوچک برای کاهش رنجها و بهبود زندگیشان برداریم. اگر امروز به حمایت از معلولان بپردازیم، نهتنها به آنان کمک کردهایم، بلکه جامعهای عادلانهتر و انسانیتر برای همه ساختهایم.
