مولوی عبدالکبیر، سرپرست وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان طالبان روز گذشته (چهارشنبه، ۲۰ حمل) در دیدار با حافظ محب‌الله، قونسل حکومت این گروه در پشاور، به بررسی روند اخراج اجباری مهاجران افغان از پاکستان پرداخت.
در این دیدار، که خبرنامه وزارت مهاجرین طالبان جزئیات آن را منتشر کرد، بر مشکلات مهاجران و بدرفتاری‌های اخیر با آنها تمرکز شده و قونسل طالبان این روند را «نامناسب و دردناک» توصیف کرده است.
مولوی عبدالکبیر نیز برخورد نادرست با مهاجران را مغایر با «اصول اسلامی و بین‌المللی» دانسته و از تلاش‌های مشترک ادارات طالبان برای حمایت از مهاجران خبر داده است. او تاکید کرد که با وجود امکانات محدود، این گروه برای حل مشکلات مهاجران گام‌هایی برداشته است.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که گزارش‌های متعدد از آزار و اذیت و اخراج بی‌رویه مهاجران افغان از پاکستان در روزهای اخیر منتشر شده است.
براساس برخی گزارش‌ها، از زمان بازگشت طالبان به قدرت تا کنون، پاکستان بیش از ۸۰۰ هزار مهاجر افغان را اخراج کرده است؛ آماری که نشان‌دهنده تشدید فشارها بر این جامعه است.
به گفته کارشناسان، دلیل اصلی این اقدامات، تنش‌های سیاسی میان کابل و اسلام‌آباد است که پس از روی کار آمدن طالبان شدت گرفته است. مهاجران، که پیش‌تر میلیون‌ها نفر از آنها در پاکستان پناه جسته بودند، اکنون بهای این اختلافات را می‌پردازند.
ادعای پاکستان و واکنش طالبان
روابط میان پاکستان و طالبان پس از قدرت‌گیری مجدد این گروه به دلیل اختلافات مرزی و اتهامات متقابل وخیم‌تر شده است. پاکستان مدعی است که طالبان از گروه‌های شبه‌نظامی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP) حمایت می‌کند، اتهامی که کابل آن را رد کرده است.
در این میان، اخراج مهاجران به ابزاری برای فشار سیاسی بر طالبان تبدیل شده است. اخراج‌های گسترده، که از اواخر سال ۲۰۲۳ شدت گرفت، به گفته مقامات پاکستانی با هدف تامین امنیت داخلی انجام می‌شود، اما منتقدان آن را اقدامی سیاسی می‌دانند.
مهاجرانی که دهه‌ها در پاکستان زندگی کرده‌اند، حالا خانه، کار و امنیت خود را از دست داده‌اند و به کشوری بازمی‌گردند که همچنان درگیر بحران است. این وضعیت، مهاجران را به سپری انسانی در برابر تنش‌های دیپلماتیک تبدیل کرده است.
افغانستان تحت حاکمیت طالبان با مشکلات اقتصادی و بشردوستانه شدیدی روبروست و ظرفیت پذیرش این تعداد مهاجر بازگشتی را ندارد.
مهاجران اخراج‌شده اغلب با آینده‌ای نامعلوم مواجه می‌شوند، در حالی که امکانات اولیه مانند سرپناه و شغل در دسترس نیست. این امر نه تنها رنج انسانی را افزایش می‌دهد، بلکه ثبات منطقه را نیز تهدید می‌کند.
اخراج گسترده مهاجران، روابط شکننده میان کابل و اسلام‌آباد را بیش از پیش تیره کرده است. این روند، همچنان نفرت عمومی علیه پاکستان را در افغانستان به اوج رسانده و احتمال دشمنی‌های طولانی‌مدت را افزایش داده است.
بازگشت داوطلبانه
در واکنش به این وضعیت، طالبان خواستار توقف اخراج‌های اجباری و بازگشت داوطلبانه مهاجران شده است. مولوی عبدالکبیر تاکید کرده که پاکستان باید به جای فشار، با کابل همکاری کند تا مهاجران در شرایطی امن به کشورشان بازگردند.
به باور ناظران، پاکستان بایستی بر اساس اصل حُسن همجواری عمل کند و از مهاجران افغان ساکن آن کشور به عنوان اهرم فشار بر حکومت سرپرست طالبان در افغانستان استفاده نکند.
یک راه‌حل انسانی، توافق با کابل برای بازگشت تدریجی و داوطلبانه مهاجران است، به شرطی که شرایط در افغانستان بهبود یابد. این رویکرد می‌تواند از تشدید تنش‌ها جلوگیری کند.
سازمان‌های بین‌المللی نیز اخراج‌ها را محکوم کرده و خواستار توقف آن شده‌اند. آنها استدلال می‌کنند که این اقدامات نقض حقوق بشر است و پاکستان را به رعایت قوانین بین‌المللی ملزم می‌دانند. با این حال، اسلام‌آباد تاکنون به این درخواست‌ها توجهی نشان نداده است.
به طور کلی، مهاجران افغان در پاکستان، مدت‌هاست قربانیان اصلی تنش‌های سیاسی میان کابل و اسلام‌آباد هستند؛ افرادی که نه تنها از حمایت کافی برخوردار نیستند، بلکه بار سنگین اختلافات سیاسی را نیز به دوش می‌کشند.
رفع بحران موجود مهاجران نیازمند همکاری میان دو کشور و پشتیبانی جامعه جهانی است تا از افزایش رنج‌ها جلوگیری شود. بدون چنین اقدامی، مهاجران همچنان هزینه اصلی تنش‌هایی را پرداخت خواهند کرد که هیچ نقشی در به وجود آمدن آنها نداشته‌اند.
