افغانستان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد مخدر در جهان، دهه‌هاست که با چالش‌های ناشی از کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر دست‌وپنجه نرم می‌کند. گزارش اخیر دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که قیمت تریاک در افغانستان به‌طور چشمگیری افزایش یافته و به ۷۵۰ دالر در هر کیلوگرم در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این افزایش قیمت، ناشی از کاهش تولید تریاک پس از ممنوعیت کشت کوکنار توسط طالبان است. اما سوال اصلی این است: آیا این کاهش تولید به معنای حل معضل مواد مخدر در افغانستان است، یا صرفاً تولید آشکار آن کاهش یافته و تولید پنهان و قاچاق همچنان ادامه دارد؟
طبق گزارش ملل متحد، ممنوعیت کشت کوکنار توسط طالبان منجر به کاهش ۵۰ درصدی قاچاق مواد افیونی از سال ۲۰۲۱ به این‌سو شده است. این کاهش تولید، قیمت تریاک را در بازارهای جهانی به‌طور قابل توجهی افزایش داده است. با این حال، این کاهش تولید به معنای ریشه‌کنی کامل مشکل مواد مخدر در افغانستان نیست. ذخایر عظیم مواد افیونی که در افغانستان وجود دارد (حدود ۱۳,۲۰۰ تن) نشان می‌دهد که بازار جهانی مواد مخدر همچنان توسط افغانستان تأمین می‌شود و این ذخایر می‌توانند تا سال ۲۰۲۷ نیازهای بازار را برآورده کنند.
اگرچه تولید آشکار تریاک در افغانستان کاهش یافته است، اما شواهد نشان می‌دهد که تولید پنهان و قاچاق مواد مخدر همچنان ادامه دارد. بخش عمده‌ای از ذخایر مواد مخدر افغانستان (۶۰ درصد) در اختیار قاچاقچیان و صادرکنندگان بزرگ قرار دارد. این امر نشان می‌دهد که شبکه‌های قاچاق مواد مخدر همچنان فعال هستند و از کاهش تولید آشکار به عنوان فرصتی برای افزایش قیمت‌ها و سودآوری بیشتر استفاده می‌کنند. علاوه بر این، بسیاری از کشاورزانی که قبلاً به کشت کوکنار وابسته بودند، اکنون با مشکلات مالی شدید مواجه هستند و ممکن است به تولید پنهان یا قاچاق مواد مخدر روی آورند.
کاهش عرضه تریاک در بازارهای جهانی ممکن است خریداران و فروشندگان را به سمت مواد افیونی جایگزین، از جمله فنتانیل و سایر مواد مصنوعی سوق دهد. این مواد مصنوعی می‌توانند از هروئین نیز خطرناک‌تر باشند و بحران مواد مخدر را در سطح بین‌المللی تشدید کنند. بنابراین، کاهش تولید تریاک در افغانستان ممکن است به جای حل مشکل، بحران جدیدی در بازار جهانی مواد مخدر ایجاد کند. برای مقابله با معضل مواد مخدر در افغانستان، کاهش تولید آشکار تریاک کافی نیست. لازم است راهبردهای جامع و هماهنگی در سطح بین‌المللی اجرا شود که شامل برچیدن شبکه‌های قاچاق مواد مخدر، فراهم کردن فرصت‌های معیشتی جایگزین برای کشاورزان، جلوگیری از گسترش مواد افیونی مصنوعی و همکاری بین‌المللی باشد.
در مجموع می‌توان گفت که معضل مواد مخدر در افغانستان به‌طور کامل حل نشده است. اگرچه تولید آشکار تریاک کاهش یافته است، اما تولید پنهان و قاچاق مواد مخدر همچنان ادامه دارد. کاهش عرضه تریاک ممکن است به جای حل مشکل، بحران جدیدی در بازار جهانی مواد مخدر ایجاد کند. بنابراین، برای مقابله با این معضل، نیاز به راهبردهای جامع و هماهنگی در سطح ملی و بین‌المللی است که نه تنها تولید مواد مخدر را کاهش دهد، بلکه به ریشه‌کنی عوامل اقتصادی و اجتماعی که به این مشکل دامن می‌زنند، بپردازد.
