اظهارات اخیر زلمی خلیلزاد، سفیر پیشین ایالات متحده در امور صلح افغانستان، مبنی بر ضرورت تقویت روابط دوجانبه میان کابل و واشنگتن، در بستری از تناقضات تاریخی و سیاست‌های یکجانبه امریکا مطرح می‌شود.
خلیلزاد در پستی در شبکه اجتماعی ایکس تأکید کرده که هر دو کشور از تقویت روابط سود خواهند برد، اما این ادعا با واقعیات تلخ چهار دهه گذشته در تضاد آشکار قرار دارد.
بررسی عمیق سابقه تعاملات امریکا با افغانستان، نقش بنیادین واشنگتن در خلق بحران‌های کنونی این کشور را آشکار می‌سازد. ایالات متحده در رقابت شدید خود با اتحاد جماهیر شوروی، افغانستان را صرفاً به عنوان میدان جنگ سرد مورد استفاده قرار داد. این نگاه تاکتیکی، مبتنی بر انتقام‌جویی از شکست ویتنام بود، جایی که شوروی نقش پررنگی در حمایت از مردم مبارز این کشور ایفا کرده بود.
نمونه بارز این رویکرد انتهازی، در دوران پس از حوادث یازده سپتامبر تجلی یافت. لشکرکشی امریکا و متحدانش به افغانستان، با شعارهای فریبنده‌ای چون مبارزه با تروریزم، مواد مخدر و ایجاد دولت دموکراتیک همراه بود. اما عملکرد دو دهه‌ای این قدرت در خاک افغانستان، صرفاً در راستای منافع یک‌طرفه خود صورت گرفت.
پیشینه این روابط نشان می‌دهد که امریکا همواره پس از دستیابی به اهداف مقطعی، مردم و حاکمان افغانستان را در میان بحران‌های فراگیر رها کرده است. این الگوی تاریخی، فاقد هرگونه صداقت راهبردی بوده و بازتاب نگاه ابزاری به جغرافیای حساس آسیای مرکزی را نمایان می‌سازد.
اکنون هم که حکومت طالبان بر کابل حاکم است و روابط رسمی میان دو کشور قطع شده، اشاره خلیلزاد به موضوع زندانیان و گروگان‌ها به عنوان مانع فوری، نمایانگر ادامه همین رویکرد شرطی و منفعت‌طلبانه است. سردمداران دولت ترامپ نیز صراحتاً اعلام کرده‌اند که هرگونه بازگشت احتمالی به افغانستان، صرفاً در جهت دستیابی به منافع استراتژیک خواهد بود.
سودی که خلیلزاد از آن سخن می‌گوید، در واقعیت همان منفعت یک‌طرفه‌ای است که برای دستگاه سیاست خارجی امریکا حاصل خواهد شد اما برای مردم رنج‌کشیده افغانستان، این روابط جز تعمیق بحران‌ها و تداوم عذاب، حاصلی نخواهد داشت.
با این وجود، منطقی‌ترین راهکار برای ایالات متحده، کناره‌گیری از سیاست‌های مداخله‌گرایانه و بحران‌زای خود در قبال افغانستان محسوب می‌شود؛ سیاست‌های شرارت‌آمیزی که نزدیک به نیم قرن است مردم این سرزمین، هزینه سنگین آن را متحمل می‌شوند.
محمدامین عباسی/ خبرگزاری معمار
