هر ساله با فرا رسیدن بهار، افغانستان شاهد بارانهای شدید و گاه مرگبار است. این بارشها اغلب با سیلاب، رانش زمین و خسارات جانی و مالی همراه میشوند و زندگی مردم را تهدید میکنند.
طی سالهای اخیر، تغییرات اقلیمی اثرات آشکاری بر کشور گذاشته و شدت حوادث طبیعی را افزایش داده است. بر اساس برآوردها، در پنج سال گذشته حدود ۲ هزار نفر کشته و نزدیک به ۷ هزار نفر زخمی شدهاند.
عوامل اصلی این حوادث در بهار شامل بارندگیهای شدید و ذوب سریع برف در کوهستانهاست. این عوامل به سیلاب و رانش زمین منجر شده و زلزلهها نیز به دلیل گسلهای فعال خطر را دوچندان میکنند.
کارشناسان محیط زیست معتقدند تغییرات اقلیمی نقش کلیدی در این بحران دارد. گرمایش جهانی بارشهای غیرمنظم و شدید را به دنبال داشته که ولایات شمالی و مرکزی را بیشتر درگیر سیلهای ویرانگر کرده است.
همچنین ذوب زودهنگام برفها در هندوکش، به دلیل افزایش دما، خطر سیل و رانش را تشدید میکند. خشکسالیهای طولانیتر نیز زمین را شکنندهتر کرده و آسیبپذیری را بالا برده است.
این تغییرات، با توجه به زیرساختهای ضعیف و اقتصاد زراعتمحور افغانستان، تاثیرات مخربی بر جوامع محلی گذاشته است. نیاز به اقدامات فوری برای کاهش اثرات این حوادث بیش از پیش احساس میشود.
در این میان، ضعفهای حکومتی در پیشگیری و مدیریت بحران آشکار است. نبود زیرساختهای مقاوم و ساختوسازهای غیراستاندارد در مناطق پرخطر، مردم را در معرض خطر قرار داده است.
کمبود بودجه و ناهماهنگی میان نهادها مانع اجرای طرحهایی مانند سدسازی یا سیستم هشدار زودهنگام شده است. این مشکلات توانایی دولت در حمایت از آسیبدیدگان را کاهش داده است.
اداره آمادگی مبارزه با حوادث در کشور نیز از ظرفیت کافی برخوردار نیست. واکنشهای کند و وابستگی به کمکهای خارجی، رسیدگی به بحران را دشوارتر کرده است.
بیثباتی سیاسی و ناامنی نیز این ضعفها را تشدید کرده و برنامهریزی بلندمدت را مختل میکند. نتیجه این ناکارآمدی، افزایش تلفات و خسارات در هر فصل بارانی است.
سال گذشته، بارانهای شدید و سیلابها در بسیاری از ولایات فاجعه آفرید، شهروندان زیادی جان باختند یا خانه و کاشانه خود را از دست دادند.
اگر تجربه ناگوار سال قبل در بهار امسال تکرار شود، حجم تلفات و خسارات احتمالاً بیشتر خواهد بود. این امر ضرورت توجه فوری حکومت به پیشگیری را برجسته میکند.
تردیدی نیست که عدم توجه به پیشگیری از حوادث طبیعی در افغانستان به افزایش تلفات جانی و خسارات مالی منجر میشود.
این بیتوجهی همچنین اعتماد عمومی به حکومت را تضعیف میکند، نارضایتی اجتماعی را افزایش میدهد و چرخه آسیبپذیری را ادامه میدهد.
بنابراین، حکومت سرپرست بایستی با تقویت زیرساختها، ایجاد سیستمهای هشدار و مدیریت منابع آب، گامهای عملی بردارد. سرمایهگذاری در این حوزه میتواند از تکرار فجایع جلوگیری کند.
همچنین مشارکت جامعه بینالمللی برای تأمین منابع و دانش فنی ضروری به نظر میرسد. بدون اتخاذ تدابیر اثربخش و اقدامات هماهنگ، بهار هر سال به فصلی از اندوه برای مردم افغانستان بدل خواهد شد.
حالا زمان آن است که حکومت سرپرست از وعده به اقدام عملی روی آورد و نجات جان شهروندان را در صدر اولویتها قرار دهد. پیشگیری از حوادث مرگبار، وظیفهای حیاتی و غیرقابل چشمپوشی است که باید جزو برنامههای اصلی حکومت باشد.
