دهم ماه ذوالحجه در میان مسلمانان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است زیرا که در چنین روزی خداوند متعال نگاه ویژه‌ای به بندگان خویش نموده و سفره رحمت خویش را گسترانیده است.
یکی از نشانه‌های گسترده شدن سفره رحمت الهی که شاخصه مهم این روز به شمار می‌رود و اساسا نامگذاری این روز به نام عید قربان برگرفته از آن می‌باشد، قربانی نمودن و اهدای گوشت آن به نیازمندان می‌باشد که برای حاجیان بیت الله الحرام یک عمل واجب محسوب می‌شود و برای دیگر مسلمانان در سراسر جهان یک عمل مستحب به حساب می‌آید.
واجب بودن قربانی در چنین روزی برای حاجیان و استحباب آن برای دیگر مسلمانان و کمک به فقرا و نیازمندان در چنین روزی نشان دهنده اهمیت بسیار بالای توجه به فقرا و نیازمندان در جامعه است، در واقع عید قربان به نوعی نمادی است از توجه به نیازمندان و فقرا و رسیدگی به آنان.
گویا خداوند متعال با واجب کردن چنین عملی در روز عید قربان و در نظر گرفتن اجر و ثواب برای عمل قربانی کردن در این روز برای مسلمانان خواسته است به مسلمانان یاد دهد که باید همواره به فکر نیازمندان باشند و به هر شکل ممکن به آنان کمک کنند و از وضعیت زندگی و سختی‌های آنان غافل نباشند.
قربانی کردن در چنین روزی به نوعی قربانی کردن تعلقات به دنیا است و انسان‌ها باید در چنین روزی از دلبستگی‌ها و تعلقات خویش گذشته و در راه خدا به نیازمندان کمک کنند تا در نزد خداوند به مقام قرب دست یابد و محبوب بارگاه الهی گردد.
میزان بسیار بالای کمک‌ها و نذرهایی که در روز عید قربان انجام می‌گیرد نشان دهنده این واقعیت است که اگر مردم بخواهند و روحیه دلسوزی و کمک به محرومان در میان آنان بالا برود، قطعا میزان فقر و گرسنگی نه تنها در جوامع اسلامی بلکه در کل جهان، کاهش چشمگیری خواهد یافت.
شاید اساسا عید بودن چنین روزی به این دلیل باشد که انسان‌ها در چنین روزی از تعلقات مادی خویش بریده و به منبع فیض الهی متصل گردد و موجب شادمان شدن دل فقرا و نیازمندان شود و شاد کردن نیازمندان به حدی برای خداوند متعال مهم است که چنین روزی را عید اعلام کرده است.
از همین رو شاید بتوان با تمسک به فرموده امام علی علیه السلام که فرمودند هر روزی که در آن معصیت الهی صورت نگیرد عید است، گفت که هر روزی که دل نیازمندان شاد گردد و انسان با ایثار و فداکاری مقداری از حق خویش گذشته و به فقرا و نیازمندان کمک کند، همان روز عید خواهد بود.
بنابراین بزرگداشت چنین روزی در اسلام در واقع بزرگداشت مقام انسانیت و توجه به کرامت انسان است، زیرا فقر و محتاج دیگران بودن در واقع منافی کرامت انسانی است و تنها فقری که موجب افتخار بشر است، احساس فقر و نیازمندی وی به درگاه الهی است و در غیر این صورت خداوند متعال هرگز نخواسته است که فردی از افراد بشر در مقابل فرد دیگری دست نیاز دراز کند و شخصیت و کرامت خویش را از دست دهد.
به همین دلیل است که خداوند متعال انسان را به شدت از تحقیر دیگران، برتری طلبی، خود برتر بینی و فخر فروشی نهی نموده و این صفات را در زمره پست ترین و بی‌ارزش ترین صفات برشمرده و برای افرادی که دارای چنین صفاتی بوده و روحیه برتری طلبی بر دیگران داشته باشد، عذاب سختی وعده داده است.
از همین رو می‌توان گفت که روز عید قربان روز تواضع و فروتنی در مقابل پروردگار و از بین بردن احساس برتری جویی و تکبر در میان انسان ها می‌باشد، لذا مسلمانان باید در چنین روزی با تمسک به ریسمان الهی خود را از چنگال دنیاخواهی و تکبر رها نموده و به سوی عدالت و برادری گام بردارد.
