عوامل سقوط جمهوریت از دیدگاه خلیل‎زاد

زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه سابق آمریکا برای افغانستان با اشتباه خواندن خروج بدون قید و شرط آمریکا از افغانستان گفت در صورت قوی بودن احتمال تشکیل حکومت جدید بین مقامات افغانستان با طالبان، آمریکا احتمالاً خروج نیروهای خود را به تأخیر می‌انداخت.
وی با انتقاد از اشرف غنی گفت او برای ایجاد یک حکومت جدید در افغانستان صادقانه همکاری نمی‌کرد، به این دلیل که باور نداشت آمریکا از افغانستان خارج خواهد شد.
خلیلزاد دراین‌باره گفت: به رئیس‌جمهور بایدن گفتم بهتر است به طالبان بگویید که ما تا زمان موفقیت مذاکرات میان افغان‌ها از افغانستان خارج نمی‌شویم. او از من پرسید اگر ما یکسال دیگر در افغانستان بمانیم آیا می‌توانی ضمانت کنی که افغان‌ها به توافق برسند؟ من گفتم که احتمالش است اما نمی‌توانم ضمانت کنم. بایدن گفت در این صورت ما در آنجا گیر خواهیم کرد.
نماینده ویژه سابق آمریکا برای افغانستان با مقصر دانستن حکومت غنی در سقوط کابل گفت: بدبختانه با کسانی همکار بودیم که نتوانستند کاری که از آن‌ها توقع می‌رفت انجام دهند.
وی با اظهار اینکه فساد مالی و اداری و رشوه در دولت غنی سر به فلک کشیده بود، گفت این فساد گسترده اعتماد ارتش به دولت را از بین برده بود.
نظر به مطالب بیان شده توسط آقای خلیل زاد می توان عوامل شکست دولت مرکزی را در موارد زیر خلاصه کرد.
1: اشتباه بودن خروج بی‌قید و شرط و شتاب‌زده آمریکا از افغانستان
مهمترین عامل شکست جمهوریت را می‌توان در همین مورد دانست زیرا دولت مرکزی با از دست دادن اعتماد به نفس، توان مقابله با طالبان را ازدست داد و از طرفی نیز طالبان جرأت یافتند تا روند اشغال تمام جغرافیای افغانستان را تسریع نمایند. البته باید به این نکته توجه شود که بایدن احساس نگرانی عمیقی از حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان داشت و گمان می‌کرد که آنان به سرنوشت ارتش سرخ شوروی در افغانستان دچارخواهند شد.
2: عدم همکاری اشرف غنی برای ایجاد گفتگو میان دولت و طالبان
اشرف غنی با لجاجت و تک‌روی سعی در حفظ قدرت داشت و منافع ملی را قربانی سیاست‌های یکجانبه و بدون برنامه خود کرد. آقای غنی با اتکاء به حضور آمریکا در افغانستان خود را رییس جمهور دایمی می‌دانست و هیچگاه فکر نمی کرد که آمریکا افغانستان را ترک و او را در برابر طالبان تنها بگذارد.
3: فساد گسترده در لایه ‌های مختلف حکومت
فساد اداری در دولت گذشته به صورت چشم‌گیری افزایش یافت و باعث گردید که نیروهای دولتی از تعهد و خدمت فاصله گرفته و صرفا به فکر مال اندوزی و کسب درآمد نامشروع از طریق رشوه و اختلاس باشند. در چنین شرایطی دیگر کسی به منافع ملی و توده‌های مردم نمی اندیشد و آسیب پذیری را در برابر هر نوع تهدید چند برابر می‌سازد.
4: عدم اعتماد ارتش به دولت غنی
با وجود اینکه ارتش آموزش دیده و مجهز در کشور شکل گرفت اما سیاست‌های غلط دولت، باعث ایجاد هرج ومرج در میان ارتشیان گردیده بود زیرا آنان از دولت مرکزی دستور می‌گرفتند. نداشتن موضع روشن و همچنین ترس و فرار رییس جمهورغنی‌، ارتش را با فروپاشی مواجه کرد.
با این توضیحات چنین می‌توان نتیجه گرفت که اساس شکست‌ و فروپاشی دولت قبل را وابستگی به غرب، عدم وجود نیروهای متعهد و مردمی در ساختار حکومت، زیاده خواهی و عدم تقدم منافع ملی بر منافع شخصی و قومی دانست. از طرفی دیگرعدم انعطاف طالبان در گفتگوها و تمامیت خواهی آنان مزیدی برعلت بوده که زمینه تعامل را کم رنگ ساخته و شرایطی در کشور به وجود آورد که آنان خود را پیروز میدان بدانند و جایی برای از سرگیری گفتگوها باقی نماند.