پس از خروج امریکا از افغانستان در سال ۱۴۰۰، سازمان ملل متحد نقش محوری را برای هماهنگی طالبان با هنجارهای جهانی بر عهده گرفت.
با وجود برگزاری سه دور نشست دوحه، دستاورد ملموسی در این راستا حاصل نشده است. برای رفع بن‌بست، سازمان ملل طرح موزاییک را معرفی کرد که تعامل با طالبان را با رویکردی گام‌به‌گام تبیین می‌کند.
واژه «موزاییک»، ریشه در زبان یونانی و کلمه mousa (الهه‌های هنر) دارد و به ترکیب قطعات رنگارنگ برای خلق یک کل منسجم اشاره می‌کند. در متون سیاسی، این واژه استعاره‌ای است از همگرایی رویکردهای متنوع برای حل مسائل، برخلاف روش‌های تک‌بعدی.
مقام‌های سازمان ملل گفته‌اند که طرح موزاییک بر اصل «اقدام در برابر اقدام» استوار است، به این معنا که هر گام مثبت طالبان با پاسخ متناسب جامعه جهانی همراه می‌شود. این طرح دو محور اصلی دارد: رسیدگی فوری به نیازهای انسانی در بحران اقتصادی و رفع موانع تعامل بین‌المللی.
این رویکرد، کمک‌های بشردوستانه را تداوم بخشیده و با نظارت دقیق، توزیع آنها را نظام‌مند می‌کند. ویژگی برجسته طرح، واگذاری ابتکار عمل به طالبان است که در سایه انزوای فزاینده و فشارهای داخلی جناح‌های عمل‌گرا، می‌تواند تغییر را ترغیب کند.
اصل «تعامل» نیز با ارائه امتیاز برای اقدامات مثبت طالبان، جنبه تشویقی دارد و از انزوای بیشتر افغانستان جلوگیری می‌کند.
با این حال، چالش‌های طرح جدی است. نخست، بعید است طالبان به مطالباتی چون حقوق زنان تن دهند، زیرا رویکرد خرید زمان را دنبال می‌کنند. دوم، تکیه طرح بر مماشات، که بیش از سه سال بی‌نتیجه بوده، تردیدهایی ایجاد کرده است.
جامعه جهانی نیز با تنگناهایی مواجه است؛ فشار بر طالبان، بحران را بر مردم عادی تحمیل می‌کند. انتشار اولیه طرح، پیشتر واکنش‌هایی از نهادهای مدنی و تشکل‌های زنان برانگیخت که از مماشات بیشتر نگرانند.
همزمان سخنگوی یوناما تأکید کرد که رایزنی با همه طرف‌های افغان ادامه دارد. رزا اوتونبایوا، رئیس یوناما، پیش از این در نشست شورای امنیت گفته که هدف طرح موزاییک، ادغام تدریجی افغانستان در نظم جهانی بدون عادی‌سازی وضعیت موجود است. این طرح، چارچوبی هماهنگ برای گفتگوی سازنده ارائه می‌دهد، اما عدم تمایل طالبان به تغییرات بنیادین، موفقیت آن را تهدید می‌کند.
با این وجود، طرح موزاییک روزنه‌ای امیدبخش برای عبور از بحران کنونی است. اگر با اراده جمعی همراه شود، می‌تواند افغانستان را به سوی ثبات و ادغام جهانی هدایت کند. این ابتکار، با ترکیب نیازهای انسانی، مطالبات جهانی و واقعیت‌های سیاسی، به مثابه قطعات موزاییک، تصویری از آینده‌ای باثبات را ترسیم می‌کند، هرچند تحقق آن به همکاری طالبان و اجماع بین‌المللی بستگی دارد.
