اداره اسکان بشر سازمان ملل متحد در افغانستان هشداری جدی درباره روند شتابان شهرنشینی در کشور صادر کرده است.
بر اساس آمار این نهاد، جمعیت شهری افغانستان که در سال ۱۹۵۰ تنها پنج درصد بود، در سال ۲۰۲۲ به ۲۵ درصد رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۶۰ نیمی از مردم کشور در شهرها ساکن شوند.
این تحول بنیادین، در غیاب برنامه‌ریزی منسجم، می‌تواند افغانستان را با چالش‌های اجتماعی و اقتصادی بی‌سابقه‌ای مواجه سازد.
موج مهاجرت روستایی به شهرها، محصول عوامل ساختاری عمیقی است که بر زنده‌گی میلیون‌ها افغان سایه افکنده است.
خشکسالی‌های مزمن، بیکاری گسترده و فقدان زیرساخت‌های صحی و آموزشی در مناطق روستایی، خانواده‌ها را به سوی شهرها سوق داده است.
این مهاجرت اما نه از سر انتخاب، بلکه از روی اجبار و ناچاری صورت می‌گیرد و شهرها را با فشار جمعیتی روزافزونی روبرو کرده است.
گسترش بی‌رویه و غیرمعیار شهرها، زنگ خطری برای آینده افغانستان به شمار می‌رود. تراکم جمعیتی بدون پلان‌های استاندارد شهری، به معنای تشدید فقر، کمبود مسکن مناسب و فروپاشی خدمات عمومی است.
شهرهایی که امروز با کمبود آب، برق، سیستم فاضلاب و حمل‌ونقل دست‌وپنجه نرم می‌کنند، در برابر موج آینده شهرنشینی آسیب‌پذیرتر خواهند بود.
این وضعیت نه‌تنها کیفیت زند‌گی شهروندان را تنزل می‌دهد، بلکه زمینه را برای بی‌ثباتی اجتماعی و افزایش نابرابری‌ها فراهم می‌سازد.
با این حال، شهرنشینی در ذات خود یک تهدید نیست؛ بلکه در صورت مدیریت صحیح، می‌تواند موتور محرک توسعه اقتصادی و تحول اجتماعی باشد.
تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد که شهرها، با برنامه‌ریزی مناسب، می‌توانند فرصت‌های شغلی، دسترسی به خدمات بهتر و بستری برای نوآوری فراهم آورند. اما تحقق این پتانسیل مستلزم اراده سیاسی، سرمایه‌گذاری هدفمند و همکاری میان نهادهای داخلی و بین‌المللی است.
ضرورت مبرم کنونی، تمرکز جدی حکومت بر معیارسازی و برنامه‌ریزی شهری است. ایجاد زیرساخت‌های پایدار، توسعه مسکن مقرون‌به‌صرفه، تقویت خدمات عمومی و ایجاد فرصت‌های اشتغال شهری، از اولویت‌های حیاتی به شمار می‌روند.
همچنین، سرمایه‌گذاری در مناطق روستایی برای کاهش انگیزه مهاجرت و ایجاد تعادل میان شهر و روستا، از اهمیت استراتژیک برخوردار است. افغانستان در آستانه یک انقلاب جمعیتی قرار دارد و تنها با برنامه‌ریزی هوشمندانه می‌تواند این چالش را به فرصتی برای ساختن آینده‌ای بهتر تبدیل کند.