روز بین‌المللی دانشجو، فرصتی برای تجلیل از تلاش‌های دانشجویان سراسر جهان در راه کسب علم و دانش است. اما امروز، در کشور ما افغانستان، به‌جای جشن و افتخار، به جایگاه نگران‌کننده و تلخ دانشجویان، به‌ویژه دختران جوان، می‌پردازیم که از حقوق بنیادی خود برای آموزش محروم شده‌اند.
دانشگاه کابل، با تأسیس خود در سال ۱۳۱۱ هجری‌شمسی، گامی مهم در تاریخ آموزش عالی کشور ما بود.
اما آیا دولت‌های گذشته، از نادرشاه تا جمهوریت (حکومت‌های حامد کرزی و اشرف غنی)، به تعهدات خود در برابر این نهاد مهم علمی و بهبود وضعیت آموزش در کشور عمل کرده اند؟ پاسخ به این پرسش تلخ است.
دولت‌های پیشین، با وجود بهره‌گیری از کمک‌های گسترده بین‌المللی و فرصت‌های بی‌شمار، نتوانستند زیرساخت‌های لازم برای آموزش و پرورش پایدار را فراهم کنند.
به‌جای تمرکز بر توسعه بنیادی نهادهای علمی و آموزشی و ارائه برنامه‌های طولانی‌مدت، بیشتر به دنبال منافع کوتاه‌مدت و زد و بندهای سیاسی بودند. سرمایه‌گذاری ناکافی، فساد گسترده، و نبود برنامه‌های پایدار برای حمایت از دانشجویان و پژوهشگران، نشانگر عدم تعهد جدی آنها به توسعه علم و دانش بود.
چنانچه اشرف غنی احمدزی با طرح سهمیه‌بندی قومی برای ورود به دانشگاه‌ها، ضربه‌ای جدی به اعتبار علم و دانش در افغانستان زد. این سیاست تبعیض‌آمیز نه‌تنها معیارهای علمی را زیر سؤال برد، بلکه عدالت آموزشی را به نفع قوم‌گرایی قربانی کرد و به جای تقویت همبستگی ملی، به تفرقه و نفاق دامن زد.
در حال حاضر، وضعیت آموزش عالی در کشور از گذشته نیز نگران‌کننده‌تر شده است. با روی کار آمدن طالبان، به جای اصلاح وضعیت نابسامان آموزشی، ضربه‌ای محکم‌تر به جامعه علمی کشور وارد کرده‌اند. محروم کردن دختران از تحصیل در دانشگاه‌ها نه‌تنها خلاف اصول حقوق بشر و دمکراسی است، بلکه از منظر دینی نیز قابل دفاع نیست.
دین مقدس اسلام به عنوان دینی که همیشه به کسب علم و دانش توصیه کرده، هیچ‌گاه مانع از تحصیل دختران نشده است. آیا پیامبر اسلام (ص) نفرموده اند که کسب علم و دانش بر هر مسلمانی واجب و ضروری ست؟
دختران افغانستان، مادران و رهبران آینده این کشور هستند، با محروم کردن آنها از تحصیل، نه تنها عدالت از بین می‌رود، بلکه آینده‌ی کل جامعه به خطر می‌افتد. زنان تحصیل‌کرده، نقش حیاتی در تربیت نسل های آینده، توسعه اقتصادی، و ارتقای فرهنگ و تمدن هر جامعه‌ای را ایفا می‌کنند. چگونه می‌توان انتظار داشت که کشوری بدون حضور و مشارکت فعال زنان در عرصه‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، پیشرفت کند؟
ادامه این سیاست‌های مخرب، کشور را به یک قرن عقب خواهد برد. امروز، همه‌ی کشورهای جهان، حتی کشورهای اسلامی همسایه ما، به نقش حیاتی زنان در توسعه پایدار خود پی برده‌اند. تاجیکستان، ایران، ازبیکستان، پاکستان، ترکیه و حتی عربستان سعودی که روزگاری محدودیت‌های شدید بر زنان اعمال می‌کرد، اکنون در حال ایجاد فرصت‌های جدید برای زنان در عرصه‌های مختلف علمی هستند.
اما با هزاران افسوس که در مقابل، کشور ما در حال از دست دادن سرمایه انسانی گران‌بهای خود است.
اگر سیاست‌های جاری طالبان در رابطه با علم و دانش ادامه یابد، افغانستان نه‌تنها از لحاظ علمی، بلکه از نظر اقتصادی و فرهنگی نیز در رده کشورهای عقب‌مانده قرار خواهد گرفت. جامعه‌ای که نیمی از جمعیت خود را از تحصیل محروم کند، نمی‌تواند انتظار پیشرفت و توسعه پایدار و همینطور دولت داشته باشد.
آینده افغانستان در گرو تصمیم امروز رهبران است. اگر سیاست‌های سرکوبگرانه طالبان ادامه یابد و اگر دولت‌های آینده نیز همچون جمهوریت، بی‌برنامه و بی‌تعهد به علم و دانش عمل کنند، کشور به جای پیشرفت، به دوران تاریکی بازخواهد گشت که تنها نتیجه آن فقر، ناآگاهی و بی‌ثباتی خواهد بود بلکه جامعه‌ای که به علم احترام نمی‌گذارد، محکوم به شکست و عقب‌ماندگی صددرصد است.
اکنون زمان آن رسیده که همه‌ی رهبران و مسئولان، از اشتباهات گذشته درس بگیرند و به جای سرکوب دانش، دروازه‌های دانشگاه ها و آموزشگاه ها را به روی همه باز کنند.
کشوری که دخترانش نتوانند تحصیل کنند، نمی‌تواند به آینده‌ای روشن امید داشته باشد.
و اما سوالات که در ذهن هر هموطن و تاریخ کشور حک شده است:
– دولت‌های جمهوریت (اشرف غنی و حامد کرزی): چرا با وجود میلیاردها دالر کمک بین‌المللی و فرصت‌های تاریخی، هیچ برنامه جامع و پایدار برای توسعه نظام آموزش عالی و حمایت از دانشجویان و پژوهشگران نداشتید؟ آیا نمی‌توانستید زیرساخت‌هایی بنا کنید که امروز از آن بهره‌مند باشیم؟
– اگر ادعای طالبان بر این است که حکومت اسلامی و پیرو اصول اسلام هستند، پس چرا برخلاف تعالیم صریح اسلام، دختران را از تحصیل محروم می‌کنید؟ آیا نمی‌دانید که طبق دستور رسول اکرم؛ دانش‌آختن برای هر زن و مرد مسلمان فریضه است؟
– آیا درک نمی‌کنید که با سرکوب علم و دانش، اساس توسعه و پیشرفت کشور را تضعیف می‌کنید؟ اگر سیاست‌های شما ادامه یابد، چه آینده‌ای برای جوانان و نسل‌های بعدی این سرزمین رقم خواهد خورد؟
دختران عزیز میهنم: روز دانشجو مبارک! هرچند امروز، دانشگاه‌ها از صدای شما خالی است، اما باور داریم که دانش و انگیزه در قلب‌های شما زنده‌تر از همیشه است. به‌خاطر داشته باشید که این روز متعلق به شماست، حتی اگر درهای دانشگاه به رویتان بسته باشد. قدرت و اراده شما، جرقه‌ای برای آینده‌ای بهتر است؛ آینده‌ای که در آن، هیچ دختری از حق تحصیل محروم نخواهد ماند. شما الهام‌بخش تغییر هستید و روزی به جایگاهی خواهید رسید که آرزوهای شما به واقعیت تبدیل شود.
دختران دلیر و شجاع کشور باید بدانند و به یاد داشته باشند که نور علم و آگاهی را هیچ قدرتی نمی‌تواند برای همیشه خاموش کند.
شما آینده‌سازان و رهبران واقعی این سرزمین هستید، حتی اگر امروز از تحصیل محروم شده‌اید، اراده و آرزوهای شما بزرگ‌تر از هر مانعی است.
هر کتابی که می‌خوانید و هر دانشی که به دست می‌آورید، یک قدم دیگر برای ساختن افغانستانی روشن‌تر و آزادتر است.
نویسنده: دکتر لنگرزاد
