انفجار در مسجد حمص سوریه، آنهم در هنگام نماز جمعه، صرفاً یک حادثه امنیتی محدود نیست، بلکه نشانهای از تداوم چرخه بیثباتی عمیقی است که سالهاست سوریه را درگیر کرده است. انتخاب هدفی مذهبی و متعلق به اقلیت علوی، آن هم در فضای عبادی، نشان میدهد که طراحان این حمله بیش از هر چیز به دنبال شعلهور نگهداشتن شکافهای فرقهای و بازتولید ترس اجتماعی هستند؛ شکافهایی که از ابتدای بحران سوریه یکی از ابزارهای اصلی جنگ نیابتی و فرسایشی بودهاند.
در سالهای اخیر، هرچند سطح درگیریهای گسترده نظامی کاهش یافته، اما بسترهای ناامنی از میان نرفتهاند. حضور و تحرک گروههای تکفیری، سلولهای خفته تروریستی و شبکههای وابسته به بازیگران خارجی، همچنان تهدیدی جدی برای ثبات داخلی سوریه محسوب میشود. این گروهها معمولاً در مقاطع حساس یا در مناطق دارای بافت مذهبی خاص دست به اقدام میزنند تا هم پیام ایدئولوژیک خود را منتقل کنند و هم ناکارآمدی ساختارهای امنیتی را برجسته سازند.
در این میان، ضعف حاکمیت مرکزی در اعمال کنترل کامل بر همه مناطق، همراه با فشارهای خارجی و تجاوزهای مکرر اسرائیل به خاک سوریه، فضای شکننده امنیتی را تشدید کرده است. وقتی دولت دمشق همزمان با بحران اقتصادی، فرسایش نهادی و تهدیدات خارجی مواجه است، گروههای افراطی فرصت مییابند تا خود را بازتولید کنند و از خلأهای امنیتی بهره ببرند. این وضعیت بهویژه برای اقلیتهای مذهبی، که همواره در تیررس خشونتهای فرقهای بودهاند، نگرانکنندهتر است.
در مجموع، اگرچه مقامهای سوری این حادثه را اقدامی تروریستی توصیف کردهاند، اما مقابله مؤثر با چنین رخدادهایی صرفاً با راهکارهای امنیتی ممکن نیست. بازسازی اعتماد اجتماعی، کاهش تنشهای فرقهای، مهار مداخلات خارجی و تقویت کارآمدی حاکمیت، پیششرطهایی هستند که بدون آنها چرخه خشونت همچنان تکرار خواهد شد؛ حتی اگر عاملان هر حملهای شناسایی یا حذف شوند.
