در روز جهانی زیستگاه، برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد با صدور هشداری جدی، از وضعیت بحرانی شهرهای افغانستان پرده برداشت. این نهاد بین‌المللی امروز دوشنبه، ۱۴ میزان/ ۶ اکتوبر تأکید کرد که مراکز شهری این کشور بیش از هر زمان دیگری تحت فشار قرار دارند و در غیاب سرمایه‌گذاری فوری، آینده‌ای تاریک در انتظار میلیون‌ها شهروند افغان است.
موج بی‌امان مهاجرت از روستا به شهر، چهره شهرهای افغانستان را به‌طور بنیادین دگرگون کرده است. تغییرات اقلیمی و فروپاشی فرصت‌های معیشتی در مناطق روستایی، روزانه خانواده‌های بیش‌تری را به سوی کلان‌شهرها سوق می‌دهد. این مهاجرت گسترده، درحالی رخ می‌دهد که شهرهای افغانستان فاقد زیرساخت‌های لازم برای پذیرش چنین جمعیت انبوهی هستند و در برابر این موج انسانی، عملاً ناتوان مانده‌اند.
ریشه‌های این بحران در لایه‌های عمیق تاریخ معاصر افغانستان نهفته است. چهار دهه درگیری مسلحانه، سرمایه‌گذاری ناچیز در زیرساخت‌های شهری، ضعف مزمن در برنامه‌ریزی کلان‌شهری و رشد سرسام‌آور جمعیت، شهرهای این کشور را به نقطه شکست رسانده است. کمبود خدمات اولیه و نبود منابع مالی کافی، بر پیچیدگی این معادله افزوده و بحران آب‌وهوایی نیز چون شمشیری آویخته بر سر این شهرها قرار گرفته است.
آمارهای سازمان ملل متحد تصویری نگران‌کننده از آینده ترسیم می‌کند. جمعیت شهری افغانستان که اکنون حدود ۳۰ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهد، تا سال ۲۰۶۰ به نزدیک ۵۰ درصد خواهد رسید. این جهش جمعیتی، بدون برنامه‌ریزی اصولی و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌تواند به فاجعه‌ای انسانی و زیست‌محیطی تبدیل شود.
کابل، قلب تپنده افغانستان، نمونه بارز این بحران چندلایه است. بحران کم‌آبی که این شهر را در چنگال خود گرفته، زندگی میلیون‌ها شهروند را به تعلیق درآورده است. حاشیه‌نشینی گسترده، کمبود مسکن استاندارد و تخریب منابع طبیعی، چهره واقعی شهرنشینی ناموزون در افغانستان را نمایان می‌سازد.
برنامه اسکان بشر سازمان ملل، راه‌حل را در همکاری جامعه جهانی جست‌وجو می‌کند. این نهاد تأکید دارد که با سرمایه‌گذاری‌های مناسب، برنامه‌ریزی شهری علمی و اقدام جمعی، می‌توان شهرهای افغانستان را در برابر شوک‌های کنونی و آتی مقاوم ساخت. این شهرها می‌توانند به جای کانون‌های بحران، به منابع امید برای آینده تبدیل شوند.
روز جهانی زیستگاه، که نخستین دوشنبه اکتوبر را در بر می‌گیرد، فرصتی برای بازاندیشی در حق بنیادین هر انسان به داشتن سرپناه شایسته است. برای افغانستان، این روز بیش از یک مناسبت نمادین، فرصتی است برای بازنگری در سیاست‌های شهری، تقویت عدالت در دسترسی به خدمات و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در مدیریت بحران‌ها.
آینده شهرهای افغانستان در آستانه تعیین‌تکلیف نهایی قرار دارد. این مسیر، نیازمند اراده سیاسی، سرمایه‌گذاری پایدار و همکاری همه‌جانبه است تا افغانستان بتواند از دور باطل عقب‌ماندگی رهایی یابد و به مسیر توسعه پایدار شهری بپیوندد.
