دفتر هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) در تازه‌ترین گزارش خود زنگ خطری جدی را برای افغانستان به صدا درآورده است.
کاهش چشمگیر بارندگی در سراسر کشور و احتمال وقوع خشکسالی گسترده‌ای مشابه سال ۲۰۱۸ میلادی، سرنوشت میلیون‌ها افغان را با تهدیدی مضاعف روبه‌رو کرده است.
این هشدار در شرایطی مطرح می‌شود که افغانستان پیش‌تر نیز با مجموعه‌ای از بحران‌های درهم‌تنیده دست‌وپنجه نرم می‌کند و ظرفیت مقابله با فجایع طبیعی را تا حد زیادی از دست داده است.
بر اساس آمار اوچا، میزان بارش در طول سال جاری میلادی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای پایین‌تر از حد میانگین بوده و نواحی شمالی، شمال‌شرقی، مرکزی و غربی کشور در معرض خطر جدی خشکسالی قرار دارند.
سازمان خوار و بار و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) نیز پیش‌تر هشدار داده بود که کاهش بارندگی و کمبود منابع آبی، تولید غلات و دامداری را در بخش‌های وسیعی از افغانستان تهدید می‌کند.
این وضعیت یادآور سال ۲۰۱۸ است؛ سالی که بیش از سیصد هزار نفر به آوارگی داخلی کشانده شدند و حدود سه میلیون و ششصد هزار نفر با سطح اضطراری ناامنی غذایی مواجه گردیدند. تکرار چنین سناریویی در شرایط فعلی، پیامدهای انسانی و اجتماعی بسیار سنگین‌تری به همراه خواهد داشت.
آنچه بحران فعلی را دوچندان نگران‌کننده می‌سازد، همزمانی آن با بحران‌های چندگانه دیگر است. زلزله‌های مرگبار در شرق افغانستان، بازگشت انبوه مهاجران، فقر گسترده و کمبود شدید بودجه بشردوستانه، همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا وضعیت انسانی را به نقطه‌ای بحرانی برسانند. اوچا تأکید می‌کند که نزدیک به نیمی از جمعیت افغانستان برای بقای خود به کمک‌های فوری نیاز دارند؛ رقمی که شدت و عمق فاجعه را به‌خوبی نشان می‌دهد.
در میان این همه بحران، زنان و دختران افغان آسیب‌پذیرترین قشر جامعه را تشکیل می‌دهند. محدودیت‌های اجتماعی، محرومیت از آموزش و اشتغال و انزوای اقتصادی، آنان را در برابر تبعات خشکسالی و ناامنی غذایی بی‌دفاع‌تر ساخته است. کمک‌های بشردوستانه در این شرایط تنها خط نجات این بخش از جامعه محسوب می‌شود، اما حتی این حداقل امکانات نیز با کمبود بودجه روبه‌روست.
این وضعیت به‌ویژه برای جوامع روستایی که معیشت آنان کاملاً به کشاورزی وابسته است، فاجعه‌بار خواهد بود. بازگشت‌کنندگان افغان نیز در شرایطی به کشور بازمی‌گردند که زیرساخت‌های خدماتی محدود و منابع معیشتی اندک است.
ریشه‌های این بحران تنها در تغییرات اقلیمی خلاصه نمی‌شود. استفاده بی‌رویه از منابع آبی، فقدان سیاست‌های مدیریت پایدار آب و خاک، و ضعف ساختارهای نهادی، همگی در تشدید این معضل نقش داشته‌اند.
اکنون که افغانستان در آستانه خشکسالی گسترده قرار دارد، اتخاذ تدابیر فوری و هماهنگ از سوی حکومت، جامعه جهانی و نهادهای امدادی ضرورتی انکارناپذیر است.
جلوگیری از جابه‌جایی جمعیتی، مهاجرت گسترده و فروپاشی معیشت روستایی، مستلزم اقدامات عملی و بودجه کافی است. در غیر این صورت، افغانستان با فاجعه‌ای انسانی روبه‌رو خواهد شد که ابعاد آن از خشکسالی ۲۰۱۸ فراتر می‌رود.