رهبران دولتهای ترک در بیانیهای مشترک اعلام کردند که از تشکیل حکومتی با مشارکت همه شهروندان افغانستان حمایت میکنند. در این بیانیه که در ۳۱ ثور منتشر شده است، ترکیب قومی افغانستان و حضور ترکتباران در این کشور به عنوان «پل بینظیر» میان افغانستان و کشورهای ترکزبان توصیف شده است. اعضای این سازمان که شامل آذربایجان، قزاقستان، قرغیزستان، ترکیه و اوزبیکستان هستند، همچنان بر تقویت هماهنگی برای مبارزه با تروریسم و مهار تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان تاکید کردند. بیانیه همچنان نگرانیهایی از وضعیت حقوق بشر در افغانستان ابراز کرده و بر ادامه کمکهای بشردوستانه به کشور تاکید کرده است.
تجربه دو دهه اخیر و نیز تحولات پس از ۲۴ اسد ۱۴۰۰ بهروشنی نشان داده است که حذف نیروهای اجتماعی و نادیده گرفتن تنوع قومی و مذهبی در ساختار قدرت، نهتنها ثبات نمیآورد، بلکه به گسترش نارضایتی، مهاجرت، و تشدید بحران مشروعیت سیاسی میانجامد. حکومت فراگیر تنها یک خواست سیاسی نیست؛ ضرورتی حیاتی برای اداره کشوری است که بافت قومی، فرهنگی و زبانی آن از غنای بینظیری برخوردار است. اگر این تنوع به رسمیت شناخته نشود و در ساختار رسمی کشور جای نگیرد، کشور همواره در معرض کشمکشهای داخلی و فشارهای خارجی خواهد بود.
انزوای بینالمللی، که اکنون به یکی از چالشهای اصلی امارت اسلامی تبدیل شده، نهتنها مانعی در مسیر مشروعیت بینالمللی است، بلکه زمینهساز فروپاشی اقتصادی، فقر گسترده و مهاجرتهای پیدرپی شده است. بیاعتمادی منطقهای و جهانی نسبت به وضعیت افغانستان، تا زمانی که سیاست حصرگرایانه و تکصدایی بر کشور حاکم باشد، تغییری نخواهد کرد. این بیانیه کشورهای ترک، هشداری هوشمندانه است که بدون اصلاحات سیاسی و گشودن درهای حکومت به سوی مشارکت ملی، افغانستان در حاشیه مناسبات بینالمللی باقی خواهد ماند.
ملت افغانستان سزاوار آناند که نه به عنوان تماشاگر، بلکه به عنوان تصمیمگیرندگان اصلی در ساختار قدرت ایفای نقش کنند. حکومت فراگیر، تنها راهکار واقعی برای تقویت سرمایه اجتماعی، کاهش شکافهای قومی و مذهبی، و عبور از بحران بیاعتمادی عمومی است. مردم، وقتی احساس کنند که سهمی در سرنوشت خود دارند، از نظام سیاسی حمایت میکنند، به آن مشروعیت میبخشند و در مسیر بازسازی کشور همراه میشوند. بدون مشارکت واقعی مردم، هرگونه توسعهای سرابی بیش نخواهد بود.
حمایت کشورهای ترکزبان از تشکیل حکومت فراگیر، اقدامی مهم در سطح منطقهای است؛ اما این حمایت باید به فشارهای عملی، دیپلماتیک و اقتصادی تبدیل شود تا حاکمان فعلی افغانستان بدانند که زمان حاکمیتهای بسته و غیرپاسخگو گذشته است. نقش افغانستان به عنوان پل ارتباطی میان آسیای مرکزی، جنوب آسیا و خاورمیانه، تنها در صورتی شکوفا میشود که این کشور از بنبست سیاسی خارج گردد و به مسیر بازگشت به جامعه جهانی گام نهد.
بیانیه کشورهای ترک، یادآور آن است که جهان منتظر است افغانستان از حصارهای خودساخته بیرون آید. اما این انتظار بدون اقدام از درون افغانستان برآورده نخواهد شد. اکنون زمان آن رسیده که حاکمان فعلی، به جای تداوم سیاستهای حصرگرایانه، به سمت تشکیل یک حکومت ملی، مشارکتی و پاسخگو حرکت کنند. این تنها راه رسیدن به صلح پایدار، ثبات منطقهای و آیندهای روشن برای مردم افغانستان است.
