همزمان با ادامه تنش‌ها میان کابل و تهران، معاون سخنگوی طالبان از ایجاد یک کمیسیون برای حل حق‌آبه ایران از افغانستان خبر داده و می‌گوید، هر اتفاقی که رخ بدهد از طریق دیپلماسی حل و فصل شود.
به گزارش رسانه‌های دولتی، اعضای این کمیسیون به ریاست مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی و سرپرست ریاست‌الوزرا با حضور وزیر انرژی و آب حکومت طالبان، روز گذشته دوشنبه (۸ جوزا) جلسه‌ای را در این زمینه برگزاز کردند.
همزمان با ایجاد کمیسیون در رابطه به موضوع حق‌آبه ایران از سوی طالبان، معاون سخنگوی این گروه می‌گوید که کابل و تهران در رابطه به درگیری‌های اخیر در حال گفت‌وگو هستند.
بلال کریمی، معاون سخنگوی طالبان یک روز بعد از ایجاد این کمیسیون جزییاتی زیادی در مورد این کمیسیون ارایه نکرده و فقط گفته است که طالبان خواهان روابط نیک با کشورها، مخصوصاً کشورهای همسایه هستند.
کریمی افزود: این برخورد کوچک در سطح محلی در امتداد مرز بین ایران و افغانستان به وقوع پیوسته است و مسئولین هر دو طرف در تماس هستند. هر اتفاقی که بیفتد از طریق سیاسی و دیپلماتیک بررسی و حل می‌شود.
در همین حال کارشناسان می‌گویند که استفاده از روش‌های دیپلماتیک می‌تواند به این تنش نقطه پایان بگذارد، در غیر آن صورت ادامه این وضعیت به نفع هر دو کشور نیست.
آژانس دولتی باختر گزارش داده که مسئولیت این کمیسیون را مولوی عبدالکبیر سرپرست ریاست‌الوزرای طالبان به عهده دارد. این کمیسیون به منظور پیدا کردن راه حل مسالمت‌آمیز به‌خاطر حق‌آبه میان دو کشور همسایه شکل گرفته است.
مسئولان طالبان در اولین جلسه این کمیسیون گفته است با توجه به جنبه‌های حقوقی، بر توافقنامه امضاشده بین کابل و تهران در سال ۱۳۵۱ تاکید کرده است.
همچنان کارشناسان حقوقی در این رابطه می‌گویند با توجه به مفاد معاهده ۱۳۵۱ تا زمانی که معاهده جدید و موافقت‌نامه بدیل صورت نگیرد معاهده ۱۳۵۱ میان افغانستان و جمهوری اسلامی ایران الزام‌آور است.
کارشناسان حقوقی تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های اخیر را نیز یادآور شده از طرفین می‌خواهند که بر اساس دیپلماسی حسنه مشکل حق‌آبه را حل کنند.
ظاهر بهزاد کارشناس مسایل سیاسی به خبرگزاری معمار، می‌گوید که از نگاه حقوق بین‌الملل موضوع حق‌آبه میان دولت‌های وقت افغانستان و ایران به رسیمت شناخته شده است.
بهزاد می‌گوید که اکثریت شهروندان ایران در ولایات شرقی و جنوب شرقی مانند سیستان و بلوچستان به زراعت مصروف هستند و یگانه منبع آبی برای‌شان همین آب است که از افغانستان به آن مناطق سرازیر می‌شود. اگر این آب بنا به مشکلاتی به ایران نرود بخش بزرگی از مردم این مناطق آسیب‌پذیر می‌شوند.
وی افزود: «سپردن سفارت افغانستان در تهران به طالبان و همچنان اجازه دادن آغاز کار فاز دوم پروژه چابهار از سوی ایران، امتیازاتی بود که تهران برای حل‌وفصل کردن بنیادی موضوع حق‌آبه به طالبان داده بود. اما اخیراً ایران متوجه شده است که طالبان حاضر به حل موضوع حق‌آبه نیستند، بنا بر این یکی از اهرم‌های فشار ایران موضوع میلیون‌ها مهاجر افغانستان در ایران است.»
آقای بهزاد همچنان گفت: «طالبان در شرایط کنونی با فشارهای اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند و قطعاً با آمدن میلیون‌ها مهاجر در افغانستان این مشکلات بیشتر و بیشتر خواهد شد و طالبان توانایی ارایه خدمات و تامین کار و زندگی را برای آن‌ها ندارند.»
به گفته بهزاد، «دولت ایران برای فشار وارد کردن بر طالبان اقدام به اخراج مهاجرین افغانستانی خواهد کرد. این اقدام ایران بار فشارهای اقتصادی را بر امارت اسلامی بیشتر خواهد کرد.»
این در حالی است که در این اواخر تنش‌های سیاسی میان ایران و افغانستان و تنش‌های مرزی افزایش یافته و موضوع حق‌آبه هیرومند به بحث داغ محافل رسانه‌ای تبدیل شده است.
با این همه اما کارشناسان حقوقی می‌گویند که رفتن به سوی دیپلماسی و گفت‌وگو تنها گزینه موجود است تا بر این تنش نقطه پایان بگذارد، در غیر آن صورت وضعیت شکننده افغانستان بیشتر تاثیر خواهد دید.
در پیوند به حقابه ایران از آب هیرمند، مقامات ایرانی می‌گویند که ساخت بند کمال خان سبب شده تا حقابه ایران کمتر از مقدار معین شده در معاهده ۱۳۵۱ برسد؛ حقابه ایران در معاهده مذکور ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب در سال است.
در همین رابطه عبدالحمید محمودی، آگاه روابط بین‌الملل در صحبت به خبرگزاری معمار، می‌گوید که دولت‌ها باید با مراجعه به اصل مذاکره و گفت‌وگو مشکلات و مسایل سیاسی را حل و فصل کنند.
آقای محمودی همچنان گفت: «تنش پیش آمده میان ایران و افغانستان در پیوند به حق‌آبه هیرومند نیازمند دیپلماسی و مذاکره است، زیرا ادامه تنش باعث مشکلات جدی‌تر برای طرفین خواهد شد. از مشکلات مرزی گرفته تا مشکلات اقتصادی و اجتماعی را در پی خواهد داشت. طرفین باید به اسناد حقوقی که در این مورد موجود است مراجعه کنند و با رعایت مفاد آن اسناد، برای حل این مشکل کار کنند.»
از سوی هم مصطفی شهریار، استاد دانشگاه در صحبت به خبرگزاری معمار می‌گوید: حق‌آبه کشور جمهوری اسلامی ایران و افغانستان از منظر حقوقی و با در نظرداشت مفاد معاهده سال ۱۳۵۱ تا زمانی که توافق دیگری صورت نگیرد لازم الاجرا است، اما با در نظر داشت خشکسالی‌های اخیر و کم شدن میزان قابل توجه آب در دریای هلمند، کارشناسان باید در این زمینه بررسی کنند. اما در ظواهر کار و مطالبه حق‌آبه اگر با زبان غیر از زبان دیپلماتیک ارائه شود، شاید تنش‌ها و واکنش‌های را بر انگیزد که نتیجه خوبی در پی نداشته باشد.
آقای شهریار افزود: شهروندان افغانستان و ایران انتظار دارند که زمامداران، روابط نیک و حسنه را در معادلات سیاسی در نظر داشته باشند.
وی همچنان گفت، «با تشکیل کمیسیون جدید طالبان به خاطر حق‌آبه میان جمهوری اسلامی ایران و افغانستان، انتظار اقشار آسیب‌پذیر این است که به زودترین فرصت این مشکل با دیپلماسی خوب حل شود و تنش‌های پیش آمده فروکش کند.»
کمیسیون سیاسی طالبان در حالی بر روابط حسنه با ایران تاکید کرده است که در روزهای اخیر اختلاف بر سر حق‌آبه ایران از رود هلمند منجر به تنش‌های سیاسی میان کابل و تهران شد.
