تصمیم تازه‌ی طالبان مبنی بر توقف واردات کالاهای پاکستانی، از جمله دارو، نقطه عطفی در روابط پرتنش کابل و اسلام‌آباد به شمار می‌رود. این تصمیم، که از سوی معاون اقتصادی رئیس‌الوزرای طالبان اعلام شده، نه‌تنها بعد اقتصادی دارد، بلکه نشانگر چرخش سیاسی طالبان در قبال کشوری است که سال‌ها از حامیان اصلی این گروه محسوب می‌شد.
طالبان در ماه‌های اخیر تلاش کرده‌اند استقلال سیاسی و اقتصادی خود را از پاکستان به نمایش بگذارند. درگیری‌های مرزی مکرر، بسته‌شدن گذرگاه‌های تجاری در فصل برداشت محصولات افغانستان، و بازداشت رانندگان و تاجران افغان در خاک پاکستان، همه زمینه‌ساز تصمیم تازه‌ی طالبان بوده است. عبدالغنی برادر با اعلام توقف واردات از پاکستان در واقع پیامی آشکار فرستاد: کابل دیگر حاضر نیست وابسته‌ی مسیرهای تجاری اسلام‌آباد باشد.
با این حال، از منظر اقتصادی، این تصمیم می‌تواند پیامدهای سنگینی برای افغانستان به‌دنبال داشته باشد. بیش از نیمی از داروها و بخش بزرگی از کالاهای مصرفی افغانستان از پاکستان تأمین می‌شود. مسدود شدن این مسیر، به‌ویژه در فصل زمستان، احتمال افزایش قیمت‌ها و کمبود کالا در بازار را بالا می‌برد. در مقابل، طالبان امیدوارند با فعال‌سازی مسیرهای جایگزین از طریق ایران و آسیای میانه، وابستگی تاریخی افغانستان به پاکستان را کاهش دهند.
واکنش پاکستان به این تصمیم، برخلاف انتظار، خنثی و حتی مثبت بود. خواجه آصف، وزیر دفاع این کشور، در گفت‌وگویی تلویزیونی تصمیم طالبان را «نعمت پنهان» توصیف کرد و گفت که کاهش تجارت ترانزیتی با افغانستان فشار بر بازار داخلی پاکستان را کم خواهد کرد. او تأکید نمود که این وضعیت، علاوه بر کنترل بهتر مرزها، می‌تواند به کاهش نفوذ «عناصر تروریستی در پوشش تجارت» نیز کمک کند
در ظاهر، این بحران رنگ و بوی اقتصادی دارد؛ اما در واقع، امتداد همان بی‌اعتمادی سیاسی و امنیتی دیرینه میان دو کشور است. اسلام‌آباد طالبان را به پناه دادن به اعضای تحریک طالبان پاکستان (TTP) متهم می‌کند، در حالی‌که کابل اتهامات پاکستان را رد کرده و بر حق حاکمیت ملی خود پافشاری دارد. در این میان، تجارت و ترانزیت به ابزار فشار متقابل بدل شده است.
در کوتاه‌مدت، این تصمیم طالبان می‌تواند به بی‌ثباتی بازار داخلی افغانستان و افزایش هزینه‌های تجارت منجر شود. اما در بلندمدت، اگر طالبان بتوانند مسیرهای بدیل تجاری را از طریق بندر چابهار و گذرگاه‌های شمالی توسعه دهند، این تحول می‌تواند به استقلال اقتصادی نسبی کشور بینجامد. از سوی دیگر، پاکستان نیز ممکن است با از دست دادن بازار سنتی افغانستان، بخشی از صادرات خود را از دست بدهد، هرچند در ظاهر تلاش دارد از این وضعیت به عنوان فرصتی برای بازتنظیم سیاست‌های اقتصادی و امنیتی استفاده کند.
در مجموع، جنگ تجاری میان طالبان و پاکستان تنها یک اختلاف تجاری نیست؛ بلکه بازتابی از رقابت سیاسی و ژئوپولیتیک میان دو کشوری است که دهه‌ها روابطشان میان همکاری و خصومت در نوسان بوده است. هرچند هر دو طرف می‌کوشند تصمیمات اخیر را به‌گونه‌ای تاکتیکی توجیه کنند، اما روشن است که تا زمانی که بی‌اعتمادی ساختاری میان کابل و اسلام‌آباد برطرف نشود، هیچ مسیر تجاری پایداری میان دو کشور شکل نخواهد گرفت.
نویسنده: علی پروانی
