پس از تحولات سیاسی و اقتصادی در افغانستان و توقف کمکهای مالی بینالمللی در ماه فبروری ۲۰۲۵، سیستم بهداشت و درمان کشور به شدت تحت فشار قرار گرفته است. گزارش جدید سازمان جهانی صحت (WHO) بهطور رسمی اعلام کرده که فعالیت ۲۰۲ مرکز صحی در سراسر افغانستان به دلیل کمبود بودجه معلق شده است. این بحران بهداشتی که اکنون بیش از ۱.۸ میلیون نفر را در ۲۸ ولایت کشور از دسترسی به خدمات بهداشتی اولیه محروم کرده است، هشدار جدی در مورد فروپاشی قریبالوقوع سیستم بهداشت کشور بهشمار میرود.
توقف کمکهای مالی بینالمللی به یکی از بزرگترین چالشها برای نظام سلامت افغانستان تبدیل شده است. سازمان جهانی صحت در گزارش خود بهوضوح اشاره کرده که این توقف، ناشی از مشکلات سیاسی و مالی است که در سطح بینالمللی و داخلی افغانستان بروز کرده است. در واقع، افغانستان بهدلیل وابستگی شدید به کمکهای خارجی، بهویژه در بخشهای بهداشت و درمان، با کمبود منابع روبهرو شده است.
بیش از ۸۰ درصد از مراکز صحی تحت حمایت سازمان جهانی صحت در خطر تعطیلی قرار دارند. این در حالی است که نهادهای بینالمللی از جمله سازمانهای بشردوستانه و دولتهای کمککننده به دلیل تحولات سیاسی اخیر در افغانستان و تغییرات ساختاری در کمکرسانی، منابع خود را به شدت محدود کردهاند.
این بحران، در کنار مسائل ساختاری نظام سلامت افغانستان، تهدیدی جدی برای سلامتی میلیونها نفر بهویژه زنان و کودکان است. افغانستان هماکنون با شیوع بیماریهای مختلفی چون سوءتغذیه، سرخکان، مالاریا، تب دنگی، فلج اطفال و تب خونریزیدهندهی کریمه/کنگو روبهرو است. در چنین شرایطی، تعطیلی مراکز صحی میتواند به سرعت شرایط بحرانیتر شود و عواقب جبرانناپذیری برای جامعه بهدنبال داشته باشد.
این وضعیت همچنین به بحرانهای اجتماعی و اقتصادی موجود دامن خواهد زد. زمانی که دسترسی به خدمات بهداشتی اولیه قطع شود، نه تنها تعداد مرگ و میرها افزایش خواهد یافت، بلکه بار فشار روانی و اجتماعی نیز بر خانوادهها و جوامع در افغانستان سنگینتر خواهد شد. این بحران بهویژه برای زنان و کودکان، که گروههای آسیبپذیرتری در جامعه بهشمار میروند، عواقب بسیار خطرناکی خواهد داشت.
اما در این میان، چالشهای مختلفی برای جامعه جهانی وجود دارد. از یکسو، جامعه بینالمللی بهدلیل شرایط سیاسی و امنیتی در افغانستان، تمایلی به افزایش کمکها ندارد. از سوی دیگر، سازمانها و کشورها با محدودیتهای منابع و نگرانیهایی از تخصیص کمکهای مالی در شرایط عدم اطمینان مواجهاند. این وضعیت موجب شده که حتی نیازهای اولیه بهداشتی نیز در بسیاری از مناطق افغانستان بهطور کامل برآورده نشود.
بحران بهداشت در افغانستان به یک بحران جهانی تبدیل شده است که نیازمند همبستگی فوری و عملی از سوی جامعه بینالمللی است. با توجه به شرایط پیچیده و در حال تغییر افغانستان، اقدامات عاجل و حمایتهای مالی و فنی میتواند مانع از وخامت بیشتر اوضاع و حفظ سلامت میلیونها نفر شود.
در این شرایط حساس، نقش نهادهای بینالمللی و کشورهای مختلف در حمایت از افغانستان غیرقابل انکار است. اگر جهان نتواند بهطور مؤثر و هماهنگ به این بحران پاسخ دهد، نه تنها افغانستان، بلکه ثبات و امنیت منطقه نیز به مخاطره خواهد افتاد.
