نویسنده: دکتر لنگرزاد
ترور احمد شاه مسعود در ۱۸ سنبله ۱۳۸۰ (۹ سپتامبر ۲۰۰۱) در ولایت تخار افغانستان، نه تنها یک ضربه جبران‌ناپذیر برای جبهه مقاومت ضد طالبان بود، بلکه رویدادی بود که تا امروز در هاله‌ای از ابهام و توطئه باقی مانده است. این ترور توسط دو انتحاری-وهابی عرب که خود را خبرنگار معرفی کرده بودند، انجام شد و تنها دو روز قبل از حملات ۱۱ سپتامبر به وقوع پیوست.
سالروز شهادت احمد شاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان، نه تنها برای مردم کشور، بلکه برای تمام آزادگان جهان روزی است که باید به یادآوری و ایثارهای او پرداخت. مسعود که به عنوان “شیر دره پنجشیر” شناخته می‌شد، نه تنها یک فرمانده نظامی برجسته بود، بلکه یک سیاستمدار دوراندیش و روشنفکری بود که خطر بنیادگرایی را به خوبی تشخیص داده بود. ترور او در شرایطی اتفاق افتاد که وی در حال تلاش برای آگاه کردن جامعه جهانی از خطر طالبان و القاعده بود.
ترور احمد شاه مسعود توسط دو تروریست عرب انجام شد. این دو نفر با گذرنامه‌های جعلی و با معرفی‌نامه‌ای از یک انجمن اسلامی در لندن به نام “المرصد الاعلامی الاسلامی” خود را خبرنگار معرفی کردند.
- نقش القاعده و طالبان: اگرچه القاعده و طالبان هرگز مسئولیت این ترور را به صورت رسمی نپذیرفتند، اما شواهد زیادی نشان می‌دهد که این ترور با هماهنگی این دو گروه انجام شده است. به ویژه، ارتباط این دو تروریست با ابوهانی، یک عضو القاعده که با استاد سیاف (از رهبران جهادی افغانستان) در ارتباط بود، نشان‌دهنده نقش مستقیم القاعده در این ترور است.
- نقش بازیگران خارجی: برخی منابع به نقش احتمالی پاکستان به ویژه سازمان اطلاعاتی آن ISI، و حتی برخی قدرت‌های غربی در این ترور اشاره کرده‌اند. به طور مثال، مایکل بری، محقق آشنا به افغانستان، اشاره می‌کند که ترور مسعود دیدگاه امریکا را نسبت به او ۱۸۰ درجه تغییر داد. همچنین، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد این ترور بخشی از یک توطئه بزرگتر برای حذف مسعود به عنوان مانعی در راه تحقق اهداف برخی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است.
در میان فرماندهان و رهبران جهادی افغانستان، احمد شاه مسعود تنها کسی بود که به خوبی خطر نفوذ و خطر عرب‌های وهابی را در بدنه مجاهدین تشخیص داده بود. بر خلاف گروه‌هایی مانند حزب اسلامی گلبدین حکمتیار یا اتحاد اسلامی استاد سیاف که از عرب‌های وهابی در صفوف خود استفاده می‌کردند، مسعود به شدت با حضور این عناصر در نیروهایش مخالف بود. این مخالفت به احتمال زیاد برای القاعده و بنیادگرایان عرب غیرقابل قبول بود و می‌تواند یکی از انگیزه‌های ترور او بوده باشد.
با وجود اینکه احمد شاه مسعود یک فرمانده نظامی بود، علاقه‌مند به شعر و ادبیات فارسی بود. او به شاعران بزرگ فارسی‌زبان مانند مولانا، سعدی و به ویژه حافظ علاقه‌ای ویژه داشت. این ویژگی، وجه تمایز او با دیگر فرماندهان جهادی بود و گواهی بود بر روشنفکری و ژرفای فرهنگیِ او. همسر او، صدیقه مسعود، در خاطراتش اشاره می‌کند که مسعود در آخرین روز زندگی‌اش، در باغ قدم می‌زد و اشعاری از حافظ را زمزمه می‌کرد.
مسعود نه تنها یک فرمانده نظامی موفق بود، بلکه یک رهبر سیاسی دوراندیش بود. او در طول جنگ با شوروی، به عنوان یک فرمانده چریکی موفق عمل کرد و پس از آن نیز به عنوان وزیر دفاع افغانستان خدمت کرد. در دوران مقاومت ضد طالبان، او توانست نیروهای پراکنده ضد طالبان را متحد کند و ائتلاف شمال را تشکیل دهد. تلاش‌های دیپلماتیک او برای آگاه کردن جامعه جهانی از خطر طالبان و القاعده، نشان‌دهنده بصیرت سیاسی او بود.
ترور احمد شاه مسعود با ابهامات زیادی همراه است. به طور مثال، چگونگی نفوذ دو تروریست عرب به حریم امنیتی مسعود، نقش احتمالی برخی از نزدیکان او در این ترور، و هماهنگی این ترور با حملات ۱۱ سپتامبر از جمله این ابهامات هستند.
- نقش نزدیکان مسعود: برخی منابع، از جمله ارکادی دوبنوف، خبرنگار روس که در زمان ترور در محل حاضر بود، به این موضوع اشاره کرده‌اند که ممکن است افرادی از نزدیکان مسعود در این ترور دست داشته‌اند. همچنین، پسر مسعود، احمد مسعود، در مصاحبه‌ای گفته است که پاسخ به این سوال که چرا پس از ۱۵ سال هنوز انگیزه قتل پدرش روشن نیست، باید از هم‌رزمان او و دولت وقت پرسیده شود.
- همزمانی با حملات ۱۱ سپتامبر: ترور مسعود تنها دو روز قبل از حملات ۱۱ سپتامبر اتفاق افتاد. این همزمانی باعث شده است که برخی تحلیل‌گران این دو رویداد را مرتبط بدانند. به طور مثال، مسعود در پیام به جورج بوش، رئیس جمهور وقت امریکا، هشدار داده بود که استقرار نیروهای بنیادگرا در افغانستان به زودی به اروپا و غرب آسیب خواهد رساند.
ترور احمد شاه مسعود نه تنها یک ضربه بزرگ برای افغانستان بود، بلکه رویدادی بود که نشان‌دهنده پیچیدگی‌های سیاسی و امنیتی در سطح منطقه‌ای و جهانی است. مسعود به عنوان قهرمان ملی، نه تنها در برابر اشغال شوروی ایستادگی کرد، بلکه تا آخرین نفس در برابر بنیادگرایی و تروریسم مقاومت کرد. مخالفت او با نفوذ عرب‌های وهابی، علاقه‌اش به فرهنگ و ادبیات فارسی، و رهبری نظامی و سیاسی او، ویژگی‌هایی بودند که او را از دیگر فرماندهان جهادی متمایز می‌کردند. ترور او توسط تروریست‌های وهابی و تکفیری، که احتمالاً با همکاری برخی بازیگران داخلی و خارجی انجام شد، باید به عنوان یک هشدار برای جامعه جهانی در نظر گرفته شود. امروز، بزرگداشت یاد و خاطره او نه تنها یک وظیفه ملی، بلکه یک ضرورت جهانی برای مبارزه با تروریسم و بنیادگرایی است.
درود بر روح بزرگ احمد شاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان و نماد مقاومت در برابر ظلم و بنیادگرایی. یادش گرامی و راهش پررهرو باد!
