افغانستان بهدلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خاص، همواره در معرض بلایای طبیعی بهویژه سیلهای ویرانگر قرار داشته است. هر ساله بارشهای شدید و سیلهای ناگهانی جان دهها نفر را میگیرند و خسارات مالی گستردهای بهبار میآورند. در پی بارندگیهای اخیر که در چند روز گذشته ادامه داشته، دستکم ۳۶ نفر جان خود را از دست دادهاند و بیش از ۲۰۰ خانه مسکونی تخریب شدهاند. ولایت فراه یکی از مناطق شدیداً آسیبدیده است، جایی که تنها در یک رویداد بیش از ۲۱ نفر بر اثر سیلاب کشته شدهاند. این حوادث تلخ نشاندهنده آسیبپذیری بالای افغانستان در برابر بلایای طبیعی و نبود آمادگی کافی برای مقابله با آنها است.
یکی از عوامل اصلی خسارات مالی ناشی از بلایای طبیعی در افغانستان، نبود زیرساختهای مناسب برای مدیریت بحران است. افغانستان فاقد سیستمهای مدرن مدیریت آب و سیلاب، مانند سدها، کانالها و دیوارهای حفاظتی است. این کمبود باعث میشود سیلابها به راحتی به مناطق مسکونی و زراعی نفوذ کنند و خسارات سنگینی وارد کنند. علاوه بر این، تخریب محیط زیست، از جمله قطع درختان و فرسایش خاک، خطر سیلهای ناگهانی را افزایش داده است. پوشش گیاهی ضعیف، توانایی زمین را برای جذب آب کاهش میدهد و روانآبها را تشدید میکند.
فقر و ساختوسازهای غیراصولی نیز از دیگر عوامل تشدید خسارات هستند. بسیاری از خانهها در مناطق پرخطر و بدون رعایت استانداردهای ایمنی ساخته میشوند، که این امر آنها را در برابر سیل و دیگر بلایای طبیعی آسیبپذیر میکند. همچنین، ضعف سیستمهای هشدار سریع و مدیریت بحران باعث میشود مردم زمان کافی برای تخلیه و نجات جان و مال خود را نداشته باشند. تغییرات اقلیمی نیز به این مشکلات دامن زده است، چرا که بارشهای شدید و غیرمعمول را افزایش داده و خطر سیلهای ویرانگر را بیشتر کرده است.
برای کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی، اقدامات فوری و بلندمدت بسیاری لازم است. اولین گام، تقویت زیرساختها است. ساخت سدها، کانالها و دیوارهای حفاظتی در مناطق پرخطر میتواند از ورود سیلاب به مناطق مسکونی و کشاورزی جلوگیری کند. علاوه بر این، احیای محیط زیست از طریق کاشت درختان و احیای پوشش گیاهی در مناطق کوهستانی و اطراف رودخانهها میتواند ظرفیت جذب آب را افزایش داده و از فرسایش خاک جلوگیری کند.
آموزش و آگاهیبخشی به مردم نیز نقش کلیدی در کاهش تلفات جانی و مالی دارد. مردم باید در مورد اقدامات پیشگیرانه و نحوه مواجهه با بلایای طبیعی آموزش ببینند. ایجاد سیستمهای هشدار سریع نیز ضروری است. توسعه سیستمهای پیشبینی و هشدار بهموقع سیل میتواند به مردم زمان کافی برای تخلیه و نجات جان و مال خود را بدهد.
ساختوسازهای ایمن نیز باید تشویق شود. خانهها و ساختمانها باید بر اساس استانداردهای ایمنی در برابر سیل و دیگر بلایای طبیعی ساخته شوند تا مقاومت آنها در برابر حوادث افزایش یابد.
مشارکت بینالمللی برای تأمین کمکهای فنی و مالی به افغانستان در ساخت زیرساختها و تقویت تواناییهای مدیریت بحران بسیار مهم است.
به صورت کلی با تقویت زیرساختها، احیای محیط زیست، آموزش مردم، ایجاد سیستمهای هشدار سریع و تدوین برنامههای مدیریت بحران میتوان از خسارات ناشی از بلایای طبیعی کاست و شرایط بهتری را برای زندگی مردم فراهم کرد. افغانستان نیازمند همکاری داخلی و بینالمللی برای مقابله با این چالشها و ساختن آیندهای ایمنتر است.
