در نزدیک به دو سال اخیر ده‌ها رسانه در افغانستان به دلایل مالی، امنیتی و محدودیت‌های وضع‌شده بر کار رسانه‌ای، فعالیت‌شان را متوقف کردند که با بسته شدن این رسانه‌ها هزاران تن از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها بیکار شدند، صدها خبرنگار افغانستان را ترک کردند و هزاران تن دیگر بیکار و در وضعیت بد اقتصادی به سر می‌برند.
خبرگزاری معمار در رابطه به دورنمایی کار رسانه‌ای و مشکلات و چالش‌های خبرنگاران مصاحبه اختصاصی را با حجت‌الله مجددی، رییس اتحادیه خبرنگاران آزاد افغانستان انجام داده است.
خبرگزاری معمار: با تشکر از اینکه وقت‌تان را به ما دادید. در شرایط کنونی وضعیت عمومی رسانه‌ها در افغانستان چگونه است؟
حجت‌الله مجددی: با سلام خدمت شما و همکاران در خبرگزاری معمار. اگر وضعیت رسانه‌ها را به سه دسته تقسیم‌بندی کنیم.
اول: مصئونیت جانی خبرنگاران است که در این راستا در اوایل تحول سیاسی که در افغانستان پیش آمد، واقعاً وضعیت بسیار بد بود. بازداشت‌های گروهی از خبرنگاران، لت‌وکوب و انواع مختلف آزارها و اذیت‌ها و خشونت‌ها وجود داشت که به مرور زمان در قدم اول یک کمیته سه نفری ایجاد شد که در این کمیته یک خبرنگار و دو نفر از مسئولان امارت اسلامی بودند. بعد از آن ایجاد کمیسیون بررسی تخلفات رسانه‌ای تا حدی وضعیت را کنترول کرد و ما امیدوار هستیم که با تقویت این کمیسیون ما شاهد کاهش چشم‌گیر خشونت علیه خبرنگاران باشیم.
دوم: وضعیت دسترسی به اطلاعات است که در این قسمت گاهی وضعیت خوب می‌باشد و گاهی هم بد می‌باشد که در ۲۰ سال گذشته نیز با چنین مشکلاتی پیش رفتیم. در ابتدای تغییر نظام سیاسی سه سخنگو وجود داشت که تا حدی به مشکلات تمام خبرنگاران و رسانه‌ها رسیدگی می‌کردند. بعد از آن تمام ادارات دولتی سخنگو تعیین کردند و در ولایات هم روسای اطلاعات فرهنگ هر ولایت مکلف به پاسخگوی به سوالات خبرنگاران و رسانه‌ها شدند. یک مدت وضعیت بسیار خوب بود، با وجود اینکه در برخی ولایات بعضی محدودیت‌ها وجود داشت، مگر در کل وضعیت بسیار خوب بود. خبرنگاران می‌توانستد به موقع به اطلاعات دسترسی پیدا کنند و سخنگویان در رسانه‌ها اشتراک می‌کردند. مگر حالا از رسانه‌ها یک سلسله شکایات می‌رسد که به آن حدی که نیاز است و اطلاعات به موقع به دسترس رسانه‌ها و خبرنگاران قرار نمی‌گیرد. یک اقدام خوب که از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ صورت گرفت ریاست دسترسی به اطلاعات است که انتظار داریم تا این ریاست راهگشای فعالیت کمیسیون دسترسی به اطلاعات شود و قانون دسترسی به اطلاعات اجرایی شود تا این کمیسیون بتواند سخنگویان و مسئولان اطلاع‌رسانی را وادار به اطلاع‌رسانی بکند.
سوم: مهمترین بخش بحث مصئونیت شغلی و مشکلات اقتصادی خبرنگاران و رسانه‌ها است که در این راستا جامعه رسانه‌ای در کنار سایر بخش‌ها با تحول سیاسی صدمه بسیار شدید متحمل شد. یافته‌های اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان نشان می‌دهد که بعد از تحول سیاسی از جمله ۶۰۱ رسانه دیداری، شینداری، چاپی و خبرگزاری‌ها آنلاین بود که از این میان ۲۲۵ رسانه یک باره بسته شد که با بسته شدن این رسانه‌ها ۱۲هزار کارمند رسانه‌ای که حدود ۲۸۰۰ نفر آن خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای زن بود، یک هزار خبرنگار و کارمندان رسانه‌ای از افغانستان خارج شدند و هفت هزار تن دیگر کارشان را از دست دادند. از جمله آن چهار هزار کارمند رسانه‌ها به کارشان باقی ماند که از این میان ۵۰۰ تن آن زنان هستند، از میان چهار هزار کارمند رسانه‌ای نصف آن با معاش بسیار کم کار می‌کنند و دو هزار تن آنان که بیشتر در رسانه‌های محلی هستند بدون معاش و امتیاز کار می‌کنند. اگر به این مشکل پرداخته نشود ما شاهد بسته شدن تعداد دیگر از رسانه‌ها خواهیم بود، گرچه در این جریان نزدیک به دو سال در حدود ۲۰ رسانه دوباره فعال شده که در میان‌شان ۵ رسانه تازه تاسیس شده که بازهم در این جریان ۱۰ رسانه پس بسته شده که بیشتر به دلیل مشکلات اقتصادی بود و ما انتظار داریم تا با این موضوع پرداخته شود.
خبرگزاری معمار: به نظر شما سانسور و بازداشت‌های خود سرانه خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای چقدر توانسته کار رسانه‌ای را آسیب بزند؟
مجددی: در این شکی نیست که بازداشت‌های غیر قانونی بالای روحیه خبرنگار و کارمند رسانه تاثیر خود را دارد که تاکید ما این است که با تقویت کمیسیون بررسی تخلفات رسانه‌ای این مشکل تا حدی حل شود، مگر بسته شدن رسانه‌ها بیشتر دلیل اقتصادی داشته است که با پرداختن به بحث اقتصادی می‌شود این مشکل تا حدی حل شود.
خبرگزاری معمار: آیا ایجاد کمیسیون رسیدگی به تخلفات رسانه‌ای می‌تواند مفید باشد؟
مجددی: با آنکه در قانون شیوه گزینش افراد و هم طرز کار آن‌ها مشخص است، مگر اینکه تا چه حد باید عملی می‌شد طبیعی است که با تحول سیاسی داشتن توقع سخت است که همه کارها اصولی پیش برود در اصول باید در کنار نماینده‌گان نهادهای دولتی، نمانیده نهادهای صنفی باید از طرف خود این نهادها انتخاب می‌شدند که چنین کاری متاسفانه صورت نگرفته است. شیوه کارش این است که اگر رسانه یا خبرنگار تخطی می‌کنند آن‌ها به کمیسیون خواسته می‌شود و دلایل آن پرسیده می‌شود، اگر توانستند قناعت کمیسیون را حاصل کند موضوع خاتمه می‌یابد و اگر دلایل نتواند قناعت بخش باشد مراحل مختلف دارد که مرحله اول توصیه مرحله دوم اخطاریه و مرحله سوم معرفی به دادگاه و حتا حبس است.
گرچه همه‌چیز به همان شکل نورمال پیش نرفته مگر باز هم به دلیل اینکه نظام نوپا است و ساختار ایجاد شده بی‌تاثیر نبوده این کمیسیون. تویع داریم که این کمیسیون تقویت شود و ساختارش هم مطابق به قانون رسانه‌ای افغانستان عیار شود تا یک نهاد موثر برای حمایت از جامعه رسانه‌ای باشد هرگاه اگر خبرنگار و کارمند رسانه‌ای از این طریق مورد بازپرس قرار بگیرد باعث نگرانی جامعه رسانه‌ای نمی‌شود بلکه تطبیق قانون مورد استقبال جامعه رسانه‌ای قرار خواهد گرفت.
خبرگزاری معمار: آیا طرحی از سوی نهادهای حامی خبرنگاران، برای حمایت از رسانه‌های که بسته شده و در معرض بسته شدن است، وجود دارد؟
مجددی: ما در دو بخش یکی بخش حمایت مالی برای اشتغال‌زایی کارمندان رسانه و باز شدن رسانه‌ها ارایه کردیم که پرداخت معاش مثل که برخی نهادها با سکتور صحی معاش پرداخت می‌کنند و یونیسف که به کارمندان معارف معاش پرداخت می‌کند، ما طرحی را ارایه کردیم که نهادهای بین‌المللی برای کارمندان رسانه‌ای معاش بپردازد که این طرح از چندین جهت مفید است. اول اینکه خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای که بیکار شدند و دنبال یک لقمه نان سرگردان هستند و حتا پول تدوای کودک‌شان را ندارند دوباره به کارشان بر می‌گردند و مشکلات اقتصادی‌شان رفع می‌شود، از جانب دیگر رسانه‌های که بسته شده یا در حالت بسته شدن قرار دارد با جذب این نیروی کار دوباره فعال می‌شوند و به کارشان ادامه خواهند داد. ما این طرح را با دفتر سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا شریک ساختیم که متاسفانه تا حالا پاسخ مثبت دریافت نکردیم، ولی تلاش‌های ما جریان دارد تا این طرح عملی شود. طرح دیگری که اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان به تازه‌گی روی آن کار دارد حمایت مستقیم رسانه‌ها از لحاظ انرژی برق است. ما در طول سال‌های گذشته، مخصوصاً در دو سال اخیر تلاش کردیم که دولت صرفیه برق رسانه‌ها کاهش بدهد که این طرح نتیجه نداد، حالا طرحی را برای نهادهای حامی رسانه‌ها روی دست داریم که سیستم برق آفتابی (سولری) را برای همه رسانه‌ها کمک و ایجاد کند تا مشکل برق که گاهی باعث بسته شدن رسانه‌ها می‌شود، به صورت دایمی حل شود و رسانه‌ها بتواند به فعالیت‌شان به صورت عادی ادامه دهند.
خبرگزاری معمار: اتحادیه خبرنگاران آزاد افغانستان در کنار طرح‌های ارایه شده، چه کاری را برای حمایت از خبرنگاران و رسانه‌ها انجام داده است؟
مجددی: اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان در روزهای اول تحول سیاسی در کشور یک تعداد کارمندان رسانه‌ای و خبرنگاران از ولایات‌شان بی‌جا شده بودند مبلغ ۱۰ هزار یورو که از فدراسیون جهانی خبرنگاران به دست آوردیم که این مقدار را به کتگوری‌های مختلف برای این خبرنگاران توزیع کردیم و در مورد دیگر که بازهم ۱۰ هزار یورو به دسترس ما قرار گرفت که بخش زیاد آن مربوط به ایجاد کنگره در اتحادیه خبرنگاران آزاد افغانستان و مصارف دفتری بود، ولی ما بیشتر این پول را به خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای که در وضعیت بد اقتصادی قرار داشتند و به ما مراجعه کردند کمک کردیم. ما در جلسات که با نهادهای بین‌المللی داشتیم این مشکل را به آن‌ها بیان کردیم. در اول تلاش داریم تا این مشکل خبرنگاران و جامعه رسانه‌ای حل شود.
خبرگزاری معمار: آیا کدام طرحی از سوی نهادهای صنفی حامی رسانه‌ها برای حل مشکلات خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای که بیکار شده و در وضعیت بد اقتصادی قرار دارند، ارائه شده است؟
مجددی: طرح معاش که ما ارائه کردیم دو بخش دارد. یک بخش این است که خبرنگاران و کارمندان به کار بر می‌گردد و بخش دوم این است که با عملی شدن این طرح رسانه‌های بسته شده دوباره فعال می‌شود و همچنان از بسته شدن دیگر رسانه‌ها جلوگیری می‌شود.
ما تلاش داریم که این طرح عملی شود به خاطر که دیگر خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای بیکار نشوند و آن‌هایی که بیکار شدند دوباره به کارشان برگردند.
خبرگزاری معمار: سپاس از شما.
مجددی: ممنون‌تان خوش آمدید.
