در چند ماه اخیر، روند بازگشت مهاجران افغان به کشور شدت گرفته است. این افزایش، که عمدتاً به دلیل اخراج اجباری از پاکستان رخ داده، چالش‌های جدی را نیز برای مهاجران بازگشته و حکومت سرپرست طالبان به وجود آورده است.
شرایط دشوار اقتصادی و اجتماعی در افغانستان، همراه با وضعیت شکننده مهاجران عودت‌کننده، ایجاب می‌کند که طالبان با تمام توان و در هماهنگی با نهادهای داخلی و بین‌المللی، برنامه‌ای جامع برای حمایت از این افراد تدوین و اجرا کند.
موفقیت یا ناکامی طالبان در این زمینه نه تنها بر زندگی هزاران نفر تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند جایگاه این گروه را در عرصه داخلی و بین‌المللی به‌طور قابل‌توجهی تحت‌الشعاع قرار دهد.
یکی از اولویت‌های فوری برای عودت‌کنندگان، تامین نیازهای اولیه مانند سرپناه، غذا و کمک‌های صحی است. بسیاری از این افراد پس از سال‌ها مهاجرت، اکنون بدون دارایی یا منابع مالی به افغانستان بازمی‌گردند.
بر اساس گزارش دفتر مطبوعاتی مقام ولایت ننگرهار، از جمعه گذشته (۱۵ حمل) تاکنون، یک هزار و ۵۸۹ مهاجر تنها از طریق گذرگاه تورخم وارد کشور شده‌اند که بیشتر آن‌ها به‌صورت اجباری اخراج شده‌اند.
در چنین شرایطی، اگر طالبان نتواند حداقل‌های زندگی را برای این افراد فراهم کند، خطر بازگشت آن‌ها به چرخه مهاجرت غیرقانونی افزایش می‌یابد؛ چرخه‌ای که نه تنها مشکلات انسانی را تشدید می‌کند، بلکه اعتبار حکومت سرپرست را نیز خدشه‌دار خواهد کرد.
در کنار نیازهای اولیه، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار برای عودت‌کنندگان از اهمیت بسزایی برخوردار است. بدون دسترسی به کار، این افراد قادر به بازسازی زندگی خود نخواهند بود.
خوشبختانه، نشانه‌هایی از توجه طالبان به این موضوع دیده می‌شود. به‌تازگی، مولوی عبدالکبیر، سرپرست وزارت امور مهاجران و عودت‌کنندگان، در نشستی با نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت صنعت و تجارت و دیگر مقامات این گروه، بر لزوم حمایت اقتصادی از مهاجران بازگشته تاکید کرده است.
وزارت صنعت و تجارت طالبان نیز وعده داده که در زمینه کسب‌وکارهای کوچک، آموزش‌های حرفه‌ای و دسترسی به بازار با این افراد همکاری کند.
این اقدامات، در صورت اجرا، می‌تواند گامی مثبت در جهت خودکفایی عودت‌کنندگان باشد. با این حال، تبدیل این وعده‌ها به عمل، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تخصیص منابع و هماهنگی بین نهادهای مختلف است؛ امری که با توجه به محدودیت‌های مالی و تجربه اندک طالبان در اداره کشور، چالشی بزرگ به نظر می‌رسد.
از منظر سیاسی، مدیریت موفق بازگشت مهاجران می‌تواند به‌عنوان یک برگ برنده برای طالبان عمل کند. اگر این گروه بتواند با ایجاد سرپناه، ارائه کمک‌های اولیه و فراهم کردن زمینه‌های کاری، رضایت عودت‌کنندگان را جلب کند، نه تنها پایه‌های داخلی خود را تقویت خواهد کرد، بلکه در محافل بین‌المللی نیز وجهه‌ای مثبت‌تر به دست خواهد آورد.
این امر به‌ویژه در شرایطی که جامعه جهانی با دیده تردید به طالبان می‌نگرد، از اهمیت بیشتری برخوردار است. برعکس، ناکامی در این زمینه می‌تواند به افزایش نارضایتی عمومی، تشدید بحران مهاجرت و تضعیف مشروعیت طالبان منجر شود.
خلاصه اینکه، وضعیت فعلی مهاجران بازگشتی آزمونی بزرگ برای توانایی‌های مدیریتی طالبان است. بازگشت بی‌سابقه مهاجران به کشور، فرصتی را برای این گروه فراهم کرده تا نشان دهد آیا می‌تواند به نیازهای مردم خود پاسخ دهد یا نه.
موفقیت در این آزمون نیازمند همکاری گسترده با سازمان‌های بین‌المللی، استفاده بهینه از منابع موجود و تعهد واقعی به بهبود زندگی عودت‌کنندگان است. در غیر این صورت، نه تنها چرخه مهاجرت متوقف نمی‌شود، بلکه دامنه آن وسیع‌تر خواهد شد و منطقه را کماکان با چالشی عظیم روبرو خواهد ساخت.
