برنامه جهانی غذا (WFP) به‌تازگی و به مناسبت عید فطر، ضمن تبریک این روز به جهانیان، بار دیگر زنگ خطر را درباره وضعیت وخیم معیشتی در افغانستان به صدا درآورده است.
این سازمان با ترسیم تصویری تلخ از زندگی مردم این کشور اعلام کرده است که در حالی که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان عید فطر را با شادی و در کنار خانواده‌های شان جشن می‌گیرند، در افغانستان از هر سه نفر، یک نفر شب‌ها با شکم گرسنه به خواب می‌رود.
این آمار نه‌تنها عمق بحران انسانی در افغانستان را آشکار می‌کند، بلکه هشداری جدی به مسئولان داخلی و نهادهای بین‌المللی درباره پیامدهای بی‌توجهی به این فاجعه روبه‌گسترش به شمار می‌رود.
ابعاد و ریشه‌های بحران
بحران معیشتی افغانستان از عوامل متعددی نشئت می‌گیرد که پس از تسلط دوباره طالبان تشدید شده‌اند؛ فروپاشی اقتصاد، قطع کمک‌های بین‌المللی، بیکاری گسترده و خشک‌سالی‌های پیاپی، میلیون‌ها نفر را به ورطه فقر و گرسنگی کشانده است.
گزارش تازه WFP مبنی بر گرسنگی یک‌سوم جمعیت، تنها گوشه‌ای از این واقعیت تلخ را نمایان می‌کند. بر اساس برآوردهای این سازمان، در سال ۲۰۲۵ بیش از ۲۳ میلیون نفر -یعنی بیش از نیمی از جمعیت ۴۰ میلیونی افغانستان- به کمک‌های بشردوستانه نیاز خواهند داشت.
این افزایش چشمگیر نسبت به سال‌های گذشته، نشان‌دهنده ناکامی در یافتن راه‌حل‌های پایدار برای این بحران است.
افزون بر این، کاهش بودجه جهانی کمک‌های بشردوستانه و محدودیت‌های سیاسی و لجستیکی در داخل افغانستان، توانایی سازمان‌هایی مانند WFP را برای مقابله با این وضعیت تضعیف کرده است.
برای نمونه، این سازمان و سایر نهادهای امدادرسان در سال‌های اخیر به دلیل کمبود منابع مالی ناچار به کاهش سهمیه غذایی برخی نیازمندان شده است.
فقدان چشم‌اندازی برای بهبود وضعیت
یکی از نگران‌کننده‌ترین جنبه‌های این بحران، نبود افقی روشن برای بهبود اوضاع است. تسلط طالبان نه‌تنها به بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی کمکی نکرده، بلکه با اعمال محدودیت‌هایی بر کار زنان، آموزش و تعاملات بین‌المللی، راه هرگونه پیشرفت پایدار را مسدود کرده است.
از سوی هم، انزوای دیپلماتیک و تحریم‌های اقتصادی، جریان سرمایه‌گذاری خارجی و کمک‌های توسعه‌ای را متوقف ساخته و افغانستان را در چرخه‌ای از فقر و وابستگی به کمک‌های موقت گرفتار کرده است.
در این شرایط، بحران معیشتی و گرسنگی نه‌تنها یک معضل معیشتی برای مردم افغانستان، بلکه تهدیدی جدی برای ثبات اجتماعی و امنیتی منطقه است. ناامیدی فزاینده می‌تواند به مهاجرت‌های گسترده، رشد افراط‌گرایی و بی‌ثباتی بیشتر منجر شود.
تدابیر و اقدامات ممکن
وضعیت کنونی افغانستان نه‌تنها عمق رنج مردم را آشکار می‌کند، بلکه آزمونی برای وجدان جمعی بشریت در برابر یکی از بزرگ‌ترین فجایع انسانی دوران معاصر است.
هشدار اخیر برنامه جهانی غذا در این شرایط، می‌تواند فراخوانی فوری برای مسئولان و جامعه جهانی تلقی شود. هرچند کمک‌های غذایی کوتاه‌مدت قادر است از مرگ‌ومیر ناشی از گرسنگی پیشگیری کند، اما بدون راه‌حل‌های پایدار و بلندمدت، این بحران تنها تشدید خواهد شد.
بازسازی اقتصادی کشور، ایجاد فرصت‌های شغلی و سرمایه‌گذاری در زراعت -به‌ویژه برای مقابله با تغییرات اقلیمی- از جمله تدابیر و اقداماتی به نظر می‌رسند که نیازمند همکاری بین‌المللی و تعامل سازنده با حاکمان فعلی افغانستان است. در غیر این صورت، میلیون‌ها نفر در کشور همچنان با گرسنگی و ناامیدی دست‌وپنجه نرم خواهند کرد.
