برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد امروز یکشنبه، ۲۷ میزان در اعلامیه‌ای هشداردهنده، وضعیت نابسامان دسترسی شهروندان افغانستان به آب پاک و بهداشتی را مورد تأکید قرار داد.
این نهاد بین‌المللی با بیانی مختصر اما معنادار که «آب عزت، صحت و زندگی است»، به یکی از بحران‌های فراموش‌شده افغانستان اشاره کرده که در سایه چالش‌های امنیتی و سیاسی، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
واقعیت تلخ این است که بخش قابل توجهی از جمعیت افغانستان، به‌ویژه ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشین، از دسترسی به آب سالم محروم‌اند. این محرومیت نه‌تنها کرامت انسانی را مجروح می‌سازد، بلکه پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم آن سلامت عمومی جامعه را در معرض خطری جدی قرار داده است.
آمارها نشان می‌دهند که سالانه هزاران تن در کشور به دلیل استفاده از آب آلوده، به بیماری‌های عفونی و گوارشی مبتلا می‌شوند که بسیاری از این موارد قابل پیشگیری بوده‌اند.
ریشه این معضل در لایه‌های متعدد نهفته است. چهار دهه جنگ و ناامنی، زیرساخت‌های آبرسانی را ویران ساخته و ظرفیت دولت را در ارائه خدمات اساسی به شدت محدود کرده است.
فقر گسترده، نبود سرمایه‌گذاری در بخش آب و صحت، و رشد بی‌رویه شهرنشینی غیرمنظم، بر پیچیدگی این بحران افزوده است. در چنین شرایطی، آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه، از جمله زنان، کودکان و جوامع روستایی، بیشترین فشار را متحمل می‌شوند.
این درحالی است که نظام صحی و درمانی افغانستان نیز که خود از ضعف‌های ساختاری و کمبود امکانات رنج می‌برد، توان پاسخگویی به بار بیماری‌های ناشی از آب ناسالم را ندارد.
این وضعیت، حلقه معیوبی ایجاد کرده که در آن، نبود آب پاک به افزایش بیماری‌ها و افزایش بیماری‌ها به فشار مضاعف بر نظام صحی منجر می‌شود. در نتیجه، منابع محدود موجود نیز با کارایی پایین‌تر مصرف می‌گردند.
با این حال، ضرورت تلاش جمعی برای تضمین دسترسی همگانی به آب پاک یک اولویت جدی به حساب می‌آید. این موضوع، فراتر از یک توصیه فنی، یک ضرورت انسانی و اخلاقی است. دسترسی به آب سالم، حق بنیادین هر انسانی است و محرومیت از آن، نقض آشکار حقوق انسانی محسوب می‌شود.
آنچه اکنون نیاز است، اراده سیاسی جدی، برنامه‌ریزی علمی و سرمایه‌گذاری پایدار در بخش آب و صحت است. بدون توجه فوری و موثر به این بحران، افغانستان با تهدیدی بلندمدت برای امنیت انسانی و توسعه پایدار مواجه خواهد ماند.