افزایش روند بازگشت مهاجران افغان به کشور همزمان با شرایط نابسامان داخلی

طی یک ماه گذشته روند بازگشت مهاجران افغان از کشورهای همسایه بویژه پاکستان افزایش یافته است. مقامات مرزی طالبان در روزهای پسین اعلام کردند که روزانه هزاران مهاجر افغان از پاکستان به کشور بر می‌گردند.
بازگشت مهاجران افغان از پاکستان دقیقا در شرایطی رخ می‌دهد که این روزها میزان فقر و بیکاری در کشور گسترش یافته و مردم افغانستان در شرایط بد اقتصادی به سر می‌برند. این وضعیت سبب شده که بارها نهادهای بین المللی و کمک کننده نسبت به تشدید مشکلات اقتصادی مردم اظهار نگرانی کنند. در چنین شرایطی که از یک‌سو گراف فقر و بیکاری افزایش یافته و از سوی دیگر چشم‌اندازی برای بهبود وضعیت اقتصادی مردم هم به چشم نمی‌خورد سرازیر شدن سیل بزرگ مهاجران از کشورهای همسایه نگرانی‌ها از بدتر شدن شرایط اقتصادی را بیشتر کرده است. برای همین برخی آگاهان اتخاذ برنامه موثر و چاره اندیشی عاجل از سوی حکومت سرپرست افغانستان را اکنون یک نیاز جدی تلقی می‌کنند؛ چه این که در نبود فضای درست اقتصادی، زندگی دشوار مهاجران در داخل کشور دوباره آنان را با مشکلات عدیده مواجه خواهد کرد. فراموش نکنیم که مهاجران عودت کننده اکنون نیاز به همکاری و همدردی دارند و می‌طلبد که حکومت با یک برنامه موثر و درست باعث کاهش رنج و گرفتاری‌های آنان شود.
به نظر می‌رسد با رفع مشکل ناامنی عمومی در افغانستان اکنون زمان آن رسیده است که حکومت مرکزی برای ختم دایمی بحران مهاجرت یک استراتژی جامع و موثر را تدوین و آن را عملی کند. استراتژی که براساس آن عوامل مهاجرت افغان‌ها شناسایی و برای از بین بردن و یا کاهش این عوامل اقدام شود.
امروزه عمده‌ترین عامل مهاجرت افغان‌ها از کشور عوامل اقتصادی است. برجستگی این عامل زمانی بیشتر به نظر می‌رسد که دیده می‌شود طی دو سال اخیر که طالبان در افغانستان زمام امور را به دست گرفته‌اند روند مهاجرت هم به گونه کم سابقه افزایش یافته است. در صورتی که شرایط امنیتی در این دو سال بهتر از حکومت پیشین بوده ولی به دلیل نبود کار و شغل مردم راه مهاجرت را در پیش گرفتند.
واقعیت این است که طی چهار دهه اخیر وجود جنگ‌های خانمان سوز داخلی و نبود کار و شرایط اقتصادی درست بیشتر سبب سرازیر شدن سیل مهاجرت از افغانستان به کشورهای دور و نزدیک شده است. با این وصف اگر شاهد ختم دایمی بحران مهاجرت در افغانستان باشیم باید در نظر داشته باشیم که تامین امنیت و ثبات سیاسی از یک‌سو و ایجاد زمینه‌های کار و بهبود شرایط اقتصادی مردم از سوی دیگر دو عامل اساسی و مهم برای حل این بحران خواهد بود. ما نمی‌توانیم بحران مهاجرت را بدون تامین این دو عامل مهم (امنیت و ثبات سیاسی و ایجاد زمینه کار و بهبود شرایط اقتصادی مردم) حل کنیم.
این درحالی است که برخی مقامات حکومت فعلی طی ماه‌های اخیر بارها از سرمایه گذاران و مهاجران افغان در بیرون از کشور خواسته‌اند که به وطن برگردند. این یک پیام خوب می‌تواند باشد ولی توجه باید کرد که آیا حداقل زمینه‌های اساسی بازگشت همه مهاجران به کشور اکنون فراهم است؟ بدون شک جواب منفی است. چون در نبود فضای کار و فرصت‌های شغلی مردم دوباره مجبور به مهاجرت خواهند شد و به قول معروف از چاله به چاه خواهند افتاد. بنابر این، بحران مهاجرت افغان‌ها به کشورهای دور و نزدیک زمانی ختم خواهد شد که حداقل شرایط اقتصادی و سیاسی در کشور بهبود یابد و زمینه زندگی و امرار معاش برای مردم فراهم باشد.