«شهاب الدین دلاور» وزیر معادن حکومت افغانستان در دیدار با مسئولان شرکت چینی «ام سی سی» تاکید کرد پروژه استخراج معدن مس عینک در ولایت «لوگر» در شرق این کشور نباید بیش از این به تاخیر انداخته شود.
اما این معدن کجاست و چه ویژگی‌هایی دارد و چرا هنوز شرکت چینی «ام سی سی» در خصوص استخراج این معدن اقدام جدی را روی دست نگرفته است؟
معدن مس عینک در منطقه «عینک» ولسوالی محمد آغه ولایت لوگر در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی کابل و شاهراه بین‌المللی تورخم اسلام قلعه یا A۱ قرار دارد.
این معدن بزرگترین معدن مس در افغانستان و دومین معدن مس در سطح جهان می‌باشد. ذخایر مجموعی این معادن، ۱۱٫۳ میلون تن مس دارای فیصدی ۲٫۳ از مس و مقدار محدودی از طلا می‌باشد.
استخراج معدن مس عینک یک پروژۀ بزرگ از نظر اشتغال‌زایی، افزایش درآمد و توسعۀ زیربناها برای افغانستان گفته شده است و انتظار می‌رود با آغاز کار عملی آن، حداقل ۸۵۰۰ شغل مستقیم و بیش از ۳۰ هزار شغل غیرمستقیم در بخش معدن ایجاد شود.
آگاهان اقتصادی می‌گویند، استخراج معادن تنها راه برون‌رفت از بحران اقتصادی و توسعۀ زیربناها در افغانستان است.
همچنین در اطراف معدن مس عینک بیش از بیست مکان ویرانۀ باستانی با قدمت دو نیم هزار ساله، از جمله نیایش‌گاه‌های بودایی متعدد سده‌های پنجم تا ششم میلادی کشف و شناسایی شده است.
اما چرا سال‌هاست که کار استخراج این معدن نتیجه نداده؟
در ابتدا باید گفت در سال ۲۰۰۸ دولت وقت افغانستان به رهبری حامد کرزی با امضای قراردادی با میزان سرمایه‌گذاری نخستین ۲.۹ میلیارد دالر، کار استخراج معدن مس عینک را به یک شرکت چینی به‌نام (ام‌سی‌سی) سپرد.
بر اساس این قرارداد که برای سی سال است، قرار بود کار عملی استخراج آن پنج سال پس از امضای قرارداد آغاز شود.
اما پس از سنجش‌های نخستین تا هنوز این معدن به مرحله استخراج نرسیده است.
انستیتوت صلح ایالات متحده امریکا که در سپتامبر ۲۰۱۷ نشر کرد، به علت‌های کندی این پروژه پرداخته و گفته که پذیرفتن شرایط غیر واقع‌بینانۀ شرکت‌ام سی سی چینی در قرارداد از علت‌های اصلی تردید این شرکت در آغاز کار پروژه پنداشته شده است.
به طور مثال یکی از شرایطی که در گزارش این انستیتوت آورده شده این است که شرکت ام‌سی‌سی باید خط آهنی با هزینۀ خودش بسازد که از بندر تورخم تا مرز حیرتان با یک راه باریک به سوی معدن مس عینک گسترش یابد و سپس پول هزینۀ آن را در سال‌های دراز از مشتریانی که از خط آهن استفاده می‌کنند به دست آورد، کاری که به باور این انستیتوت سود بازرگانی چندانی نخواهد داشت.
به طور خلاصه میتوان گفت بر طبق این گزارش، عوامل اصلی که موجب به تاخیر افتادن این پروژه شده عبارتند از:
- طولانی شدن روند حفریات آثار باستانی.
- عدم موجودیت مقدار کافی منرال فاسفیت با کیفیت در کشور جهت خنثی سازی سلفوریک اسید (تیزاب گوگرد ) به منظور تولید مس خالص در کشور.
- عدم اقتصادی بودن پروژه خط آهن عینک.
- تقاضای کمپنی ام‌سی‌سی در مورد بازنگری و تعدیل در قرارداد معدنکاری مس عینک
- چالش‌های امنیتی در ساحه معدن مس عینک و اطراف آن، که اکنون با حاکمیت طالبان و توقف جنگ‌ها در این بخش از میان برداشته شده است.
با این وجود اما به باور شماری از آگاهان اقتصادی و نیز بر بیناد گزارش‌های رسمی، به وضوح درک می‌شود که دلیل اصلی این تاخیر نه وضعیت امنیتی و نه وجود سایت باستان شناسی است که مانع پیشرفت پروژۀ مس عینک در ۱۴ سال گذشته شده است بلکه مانع اصلی تقاضای شرکت ام‌سی‌سی برای بازنگری شرایط قرارداد می‌باشد.
