اربعین حسینی؛ جلوه‌گاه وحدت بشری، معنویت جهانی و سفر به سوی خودشناسی و خداشناسی ست که چهل روز پس از عاشورای حسینی، به‌عنوان یکی از عظیم‌ترین گردهمایی‌های مذهبی جهان، هر سال میلیون‌ها انسان را از گوشه و کنار دنیا به سوی شهر کربلا می‌کشاند. این مراسم اگرچه ریشه در سنت و فرهنگ شیعه دارد، اما در دهه‌های اخیر به یک پدیده اجتماعی-معنوی بین‌المللی بدل شده است. در این سخن، ضمن تحلیل ابعاد مختلف اربعین، به دلایل حضور گسترده مردم از ادیان و ملیت‌های مختلف خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که این مراسم فراتر از یک مناسبت دینی، یک دعوت عمومی به عشق، عدالت، انسانیت و خداشناسی است.
بالاترین آمار ثبت‌شده: بالاترین آمار رسمی ثبت‌شده برای شرکت‌کنندگان در پیاده‌روی اربعین؛ بنا بر اعلام نهاد متولی حرم حضرت عباس (ع)، تعداد دقیق زائران نزدیک به ۲۵ میلیون نفر بوده است. البته در هر سال آمارهای مختلفی ثبت شده‌اند:
- سال ۲۰۲۲: حدود ۲۱ میلیون نفر
- سال ۲۰۲۴: بیش از ۲۱,۴۸۰,۵۲۵ نفر این روند تصاعدی، گواهی بر جهانی شدن پیام امام حسین (ع) و گسترش معنای اربعین در اذهان جهانیان است. بنا به برخی تحلیل‌ها، بالاترین مجموع زائران به بیش از ۲۵ میلیون نفر از ۱۲۰ کشور که از ملیت ها و ادیان مختلف بوده رسیده است.
شرکت‌کنندگان در اربعیین حسینی:
- شیعیان: بیش از ۹۵٪ زائران را پیروان مذهب تشیع تشکیل می‌دهند. آنان با انگیزه‌ای عمیق درونی و عشقی سوزان به امام حسین (ع)، با پای پیاده راهی کربلا می‌شوند تا با حضرتش تجدید بیعت کنند.
- اهل سنت: گروه چشمگیری از اهل سنت نیز در این مراسم حضور دارند؛ آنان با ارادتی عمیق به امام حسین (ع) که او را نماد عدالت می‌دانند در کنار شیعیان قدم برمی‌دارند. برخی از موکب‌های خدماتی توسط اهل سنت اداره می‌شوند و روحانیون اهل سنت نیز در مسیر، پیام‌های وحدت‌آمیز ارائه می‌دهند.
- مسیحیان: نمایندگانی از واتیکان و کلیساهای عراق نیز و کشور های اروپایی و امریکا در این مراسم حضور می‌یابند. بعضی از آنان به‌عنوان زائر، و برخی دیگر در نقش خدمت‌رسانان ظاهر می‌شوند. امام حسین (ع) برای آنان چهره‌ای جهانی از عدالت و آزادگی است.
- زرتشتیان، ایزدی‌ها، هندوها و حتی گروه‌هایی از یهودیان ضدصهیونیست نیز در قالبی نمادین حضور دارند.
- صوفیان و دراویش با نگاه عرفانی به اربعین، این سفر را به عنوان سیر و سلوک معنوی تجربه می‌کنند.
- گروهی از افراد غیرمذهبی نیز، با انگیزه‌های انسان‌دوستانه و عدالت‌خواهانه، در این راهپیمایی شرکت می‌کنند.
بُعد معنوی و انسان‌ساز اربعین؛ اربعین تنها یک اجتماع جمعیتی نیست، بلکه سفری درونی و روحی است. زائران در مسیر نجف تا کربلا، به زیارت حرم امیرالمؤمنین علی (ع)، حضرت ابوالفضل (ع)، امام حسین (ع) و سایر امامان در عراق می‌پردازند. این سفر فرصتی است برای درک «عشق حقیقی»؛ عشقی که نه از جنس شهوت یا تعلق مادی، بلکه از سنخ ایثار، وفاداری و حق‌طلبی است. در این راه، زائر نه‌تنها دیگران را می‌بیند، بلکه خودِ حقیقی خویش را می‌یابد.
شرکت در اربعین، انسان را از هیاهوی مصرف‌گرایانه دنیای مدرن دور کرده و به سکوت، تأمل، همدلی و ارتباط با خالق فرا می‌خواند. زائر در آن مسیر، گاه در کنار یک مسیحی غذا می‌خورد، از یک موکب اهل سنت آب می‌نوشد، و در برابر خیمه‌ای که توسط یک هندو برپا شده، استراحت می‌کند؛ این همان برادری بشری است که امام حسین (ع) در روز عاشورا برای تحقق آن قیام کرد.
در فلسفه اسلامی و عرفانی، خودشناسی مقدمه خداشناسی است. پیاده روی اربعین، با ریاضت جسمی و پالایش روحی‌اش، زمینه‌ساز این سیر درونی است. مسافت‌ها با پای پیاده طی می‌شوند، بدون تکیه بر تجملات، همراه با مردم عادی، با قلبی شکسته و دلی مشتاق. در این فرآیند، انسان به فقر وجودی خود، عظمت خداوند، و ارزش‌های مشترک انسانی پی می‌برد.
اگر تاکنون در این راه نرفته‌اید، بدانید که سفر اربعین، تجربه‌ای یگانه است؛ ترکیبی از معنویت، همدلی، خودسازی، آشتی با خویشتن و با دیگران. در جهانی که مرزها، دیوارها و تعصبات انسان‌ها را از هم جدا کرده، اربعین دریچه‌ای است به جهانی دیگر؛ جهانی که در آن، همه انسان‌ها با هر دین و نژاد، زیر پرچم عدالت، آزادگی، عشق و حقیقت گرد هم می‌آیند.
اربعین حسینی به‌عنوان یک رویداد فرامذهبی و فرادینی، توانسته است پیروان ادیان و مذاهب مختلف را گرد هم آورد. این مراسم نه تنها نماد وحدت اسلامی است، بلکه پیام‌آور صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز برای تمام بشریت محسوب می‌شود. مشارکت بیش از ۲۵ میلیون زائر از ۱۲۰ ملیت مختلف، گواهی است بر جهانی شدن این حرکت و جهانی بودن پیام امام حسین (ع). اربعین یک دعوت است؛ دعوتی به بازگشت به فطرت، به درک معنا، و به ساختن جهانی بهتر.
