افغانستان امروز در یکی از تاریک‌ترین و پرچالش‌ترین مقاطع تاریخ معاصر خود قرار گرفته است. سرزمینی که مردم آن سال‌هاست میان جنگ، فقر، ناامنی و مهاجرت دست‌وپا می‌زنند و اکنون حتی در کشورهای همسایه نیز با آینده‌ای نامعلوم روبه‌رو هستند. تازه‌ترین هشدار ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان، بار دیگر نشان داد که افغانستان برای بسیاری از شهروندانش دیگر جایی امن به شمار نمی‌رود.
بنت با ابراز نگرانی عمیق از تصمیم اسلام‌آباد مبنی بر اخراج گسترده مهاجران افغان هشدار داد که این روند می‌تواند به بحرانی انسانی با ابعاد بزرگ‌تر بدل شود. او از پاکستان خواست تا از این اقدام دست بردارد و به تعهدات بین‌المللی خود در قبال حقوق بشر پایبند بماند. همچنین تأکید کرد که کشورهای حامی مهاجران باید نقش فعال‌تری در اسکان مجدد و تأمین منابع حمایتی ایفا کنند.
پاکستان از دهه‌های گذشته میزبان میلیون‌ها مهاجر افغانستانی بوده است، اما سیاست تازه‌ی این کشور در قبال اخراج اجباری مهاجران ـ حتی آنانی که کارت ثبت‌نام دارند ـ پیامدهای سنگین انسانی و امنیتی به همراه خواهد داشت. این مهاجران به کشوری بازگردانده می‌شوند که با بحران‌های چندلایه دست‌به‌گریبان است: بیکاری و فقر گسترده، محدودیت‌های شدید علیه زنان و دختران و نبود هیچ چشم‌انداز روشنی برای ثبات سیاسی. چنین شرایطی نه‌تنها زندگی میلیون‌ها انسان را در معرض خطر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند به نارضایتی‌های اجتماعی و رشد جریان‌های افراطی نیز دامن بزند.
از نظر حقوقی نیز، اخراج اجباری مهاجران نقض اصل «عدم بازگرداندن اجباری» است؛ اصلی که دولت‌ها را موظف می‌سازد هیچ پناهجویی را به جایی بازنگردانند که در آن جان و آزادی‌اش در خطر باشد. اقدام پاکستان در تعارض آشکار با همین اصل قرار دارد.
تجربه نشان داده است که ایران و پاکستان بیشترین بار میزبانی از مهاجران افغان را بر دوش داشته‌اند، اما جامعه جهانی به‌ندرت به‌طور جدی در تقسیم این مسئولیت سهم گرفته است. امروز نیز روشن است که اگر حمایت‌های فوری و عملی جامعه جهانی شکل نگیرد، اخراج گسترده مهاجران نه‌تنها یک فاجعه انسانی بلکه تهدیدی جدی برای ثبات منطقه خواهد بود.
در نهایت باید گفت که بحران مهاجران افغان صرفاً یک مسئله دو‌جانبه میان افغانستان و پاکستان نیست؛ بلکه آزمونی برای جامعه جهانی در قبال تعهدات حقوق بشری و مسئولیت مشترک در برابر یکی از طولانی‌ترین تراژدی‌های انسانی دوران معاصر است. آینده میلیون‌ها انسان در گرو تصمیم‌هایی است که امروز گرفته می‌شود؛ تصمیم‌هایی که یا می‌تواند به حفظ کرامت انسانی یاری رساند یا به تکرار یک فاجعه تاریخی منجر شود.
